Οι Νεάντερταλ «όντως εφηύραν τις κρουαζιέρες στη Μεσόγειο»

Αρχαιολογία Παλαιοντολογία
Μοιραστείτε το:

Ηταν ικανοί θαλασσοπόροι και είχαν αποικήσει απομακρυσμένα νησιά. Τα ευρήματα δίνουν μια νέα εικόνα για τους Νεάντερταλ (από το Μουσείο Νεάντερταλ στο Μουσείο Νεάντερταλ στο Μέτμαν της Γερμανίας)

Ουάσινγκτον: Η πρόσφατη ελληνική μελέτη που έδειχνε ότι οι Νεάντερταλ όργωναν τη Μεσόγειο δείχνει να επιβεβαιώνεται από νέα έρευνα στο περιοδικό «Science», σύμφωνα με την οποία η Κρήτη, η Κύπρος και άλλα απομακρυσμένα νησιά αποικίστηκαν πολύ νωρίτερα από ό,τι είχε εκτιμηθεί, πριν ακόμα φτάσει στην περιοχή ο σύγχρονος άνθρωπος.

«Καπετάν» Νεάντερταλ

Οι Νεάντερταλ (Homo neanderthalensis) ήταν ξάδελφοι του σύγχρονου ανθρώπου που πρόλαβαν να κατακτήσουν μεγάλο μέρος της Ευρώπης πριν εξαφανιστούν πριν από περίπου 30.000 χρόνια. Είναι γνωστό ότι ζούσαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπως για παράδειγμα στο Γύθειο, όχι όμως και σε απομακρυσμένα νησιά.

Μέχρι πριν από 20 χρόνια, αρχαιολόγοι και ανθρωπολόγοι εκτιμούσαν ότι τα νησιά του Αιγαίου αποικίστηκαν για πρώτη φορά πριν από περίπου 9.000 χρόνια από κτηνοτρόφους και γεωργούς Homo sapiens.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, συσσωρεύονται ενδείξεις ότι οι πρώτοι άνθρωποι έφτασαν στα ελληνικά νησιά πολύ νωρίτερα. Για παράδειγμα, ελληνική γεωλογική μελέτη που δημοσιεύτηκε φέτος το Μάρτιο στο «Journal of Archaeological Science» έδειχνε ότι οι ίσως Νεάντερταλ μετακινούνταν ανάμεσα σε νησιά της Μεσογείου -είτε με πλοία είτε κολυμπώντας- πριν από 100.000 χρόνια.

Η μελέτη

Τα ευρήματα στα ελληνικά νησιά είναι δύσκολο να χρονολογηθούν, φαίνεται όμως ότι είναι τόσο αρχαία ώστε είναι απίθανο να προέρχονται από τον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από 200 με 100 χιλιάδες χρόνια και εισήλθε στην Ευρώπη πριν από περίπου 35.000 χρόνια.

Η θεωρία ότι οι Νεάντερταλ -ή κάποιος άλλος πρώιμος συγγενής του ανθρώπου- ήταν θαλασσοπόροι ενισχύεται τώρα από μελέτη του Άλαν Σίμονς του Πανεπιστημίου της Νεβάδα στο Λας Βέγκας. Η μελέτη αναφέρεται σε εργαλεία από οψιδιανό λίθο που προερχόταν από τη Μήλο αλλά βρέθηκαν στο σπήλαιο Φράγθχι στην Πελοπόννησο και χρονολογήθηκαν στα 11.000 χρόνια.

Στην περίπτωση της Κύπρου, «βρέθηκαν ενδείξεις ότι οι κυνηγοί ενδέχεται να οδήγησαν στην εξαφάνιση των πυγμαίων ιπποποτάμων πριν από περίπου 12.000 χρόνια» αναφέρει ο Δρ Σίμονς. Αυτό, επισημαίνει, δείχνει ότι οι πρώτοι άποικοι του νησιού ήταν κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και όχι γεωργοί και κτηνοτρόφοι όπως θέλει η κρατούσα θεωρία.

Ακόμα αρχαιότερα, ηλικίας περίπου 110.000 ετών, είναι τα λίθινα εργαλεία σε νησιά του νότιου Ιονίου, ενώ στην Κρήτη έχουν βρεθεί εργαλεία από χαλαζία έως και 170.000 ετών. Δεδομένου ότι η Κρήτη απέχει περίπου 160 χιλιόμετρα από την ηπειρωτική Ελλάδα, το ταξίδι πρέπει να ήταν πραγματικός άθλος.

Η μέθοδος

Ο Δρ Σίμονς παραδέχεται ότι η χρονολόγηση των ευρημάτων μπορεί να θεωρηθεί αμφισβητήσιμη. Τα ευρήματα είναι τόσο παλιά ώστε ξεπερνούν τις δυνατότητες χρονολόγησης με τη μέθοδο του άνθρακα-14, και η ηλικία τους συμπεραίνεται από τα στρώματα ανάμεσα στα οποία βρέθηκαν.

Ο ερευνητής πιστεύει πάντως ότι τα νησιά κατακτήθηκαν από θαλασσοπόρους Νεάντερταλ, ή ακόμα και από τους Homo erectus, ακόμα αρχαιότερους προγόνους του σύγχρονου ανθρώπου. Όπως λέει ο ίδιος, «αν τα αρχαία ευρήματα στη Μεσόγειο μπορέσουν να επιβεβαιωθούν, θα είναι πια σαφές ότι οι Homo erectus, οι Νεάντερταλ, ή και οι δύο, είχαν τις ικανότητες και τη νοημοσύνη να κατασκευάζουν βάρκες».


Η ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο ξεκίνησε πριν 130.000 χρόνια

Ο ομηρικός Οδυσσέας αποτελεί την επιτομή του περιπλανώμενου ταξιδευτή και του… πολυταξιδεμένου ναυτικού. Αλλά φαίνεται πλέον ολοένα πιθανότερο ότι είχε προδρόμους και μάλιστα πολύ παλαιότερους, οι οποίοι «όργωναν» το Αιγαίο και τις άλλες θάλασσες της Ανατολικής Μεσογείου πολλές δεκάδες χιλιάδες χρόνια νωρίτερα.

Για πρώτη φορά, πριν περίπου δέκα χρόνια, όταν επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι βρήκαν στην Κρήτη λίθινα εργαλεία ηλικίας τουλάχιστον 130.000 ετών, αυτός ο εντυπωσιακός ισχυρισμός αντιμετωπίσθηκε μάλλον με σκεπτικισμό.

Όμως έκτοτε έχουν συσσωρευθεί νέα στοιχεία, που ενισχύουν την πεποίθηση ότι πριν δεκάδες χιλιάδες χρόνια τολμηροί ταξιδευτές είχαν διασχίσει τη θάλασσα και είχαν φθάσει στην Κρήτη και σε άλλα νησιά. Δεν μπορεί μάλιστα να αποκλεισθεί η πιθανότητα να επρόκειτο για Νεάντερταλ, τα «ξαδέρφια» του συγχρόνου ανθρώπου (Homo sapiens), σύμφωνα με δημοσίευμα του κορυφαίου επιστημονικού περιοδικού «Science».

Σε παρουσίασή του στην Εταιρεία Αμερικανικής Αρχαιολογίας τον Απρίλιο, ο αρχαιολόγος ‘Αλαν Σίμονς του Πανεπιστημίου της Νεβάδα στο Λας Βέγκας ανέφερε ότι τα νέα ευρήματα υποδηλώνουν πως η ώθηση για θαλασσινά ταξίδια, καθώς και η αναγκαία τεχνογνωσία για κάτι τέτοιο, είναι πολύ παλαιότερα από ό,τι συνήθως πιστεύεται.

«Η ορθόδοξη άποψη μέχρι πολύ πρόσφατα ήταν ότι δεν υπήρχαν θαλασσοπόροι έως την πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Τώρα πια όμως μιλάμε για ναυτικούς Νεάντερταλ. Πρόκειται για μια θεαματική αλλαγή», πρόσθεσε ο αρχαιολόγος Τζον Τσέρι του Πανεπιστημίου Μπράουν του Ρόουντ Αϊλαντ.

Επί πολλά χρόνια η κυρίαρχη επιστημονική άποψη ήταν ότι η ικανότητα κατασκευής ενός πλεούμενου και στη συνέχεια η ναυσιπλοΐα μέχρι έναν μακρινό προορισμό κατέστησαν εφικτά μόνο μετά την εμφάνιση της γεωργίας, της εξημέρωσης των ζώων, των πόλεων και του πολιτισμού.

Το αρχαιότερο γνωστό πλεούμενο στον κόσμο, το οποίο έχει βρεθεί στην Ολλανδία, χρονολογείται προ 10.000 ετών περίπου, μια χρονολογία που φαίνεται να επιβεβαιώνει την κυρίαρχη θεωρία περί θαλάσσιων ταξιδιών.

Επίσης, οι αρχαιότερες πειστικές ενδείξεις για ταξίδι με ιστιοφόρο προέρχονται από το Αρχαίο Βασίλειο της Αιγύπτου περί το 2500 π.Χ., ενώ οι πιο παλαιές ενδείξεις για τη διάσχιση ανοικτού ωκεανού, μεταξύ Ινδίας και Αραβίας, χρονολογούνται γύρω στο 2000 π.Χ.

Όμως σταδιακά μια νέα επιστημονική «αφήγηση» αρχίζει να αναδύεται και αφορά άμεσα τις θάλασσες εκείνης της περιοχής που αργότερα ονομάσθηκε Ελλάδα. Λίθινα εργαλεία, οστά και άλλα αντικείμενα διάσπαρτα λένε σιγά-σιγά μια τελείως διαφορετική ιστορία, παρόλο που ασφαλώς είναι δύσκολο έως αδύνατο να έχουν επιβιώσει έως την εποχή μας ξύλινα πλεούμενα.

Η αρχή έγινε με την Ανατολική Ασία. Πρόγονοί μας που ανήκαν στο είδος του «Όρθιου Ανθρώπου» (Homo erectus) φαίνεται πως διέσχισαν αρκετά χιλιόμετρα βαθιών θαλασσών, πριν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο χρόνια, περνώντας από το ένα νησί της Ινδονησίας στο άλλο. Ενώ πριν από περίπου 65.000 χρόνια πρόγονοί μας «έμφρονες» άνθρωποι (Homo sapiens) έφθασαν έως την Αυστραλία δια θαλάσσης.

Και στις δύο αυτές περιπτώσεις υπάρχει όμως ο επιστημονικός αντίλογος ότι πιθανώς επρόκειτο για τυχαία ταξίδια. Για παράδειγμα, μπορεί ένα τσουνάμι να παρέσυρε μερικούς ανθρώπους στη θάλασσα -κατά προτίμηση μαζί με κάποιο μεγάλο ξύλο για να σκαρφαλώσουν πάνω του- και στη συνέχεια, με τη βοήθεια των ρευμάτων, κατέληξαν σε μακρινά νησιά.

Κρήτη και Νάξος

Αντίθετα, στην περίπτωση του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, οι πρόσφατες ενδείξεις παραπέμπουν σε κανονική ναυσιπλοΐα. Ανέκαθεν αποτελούσε ένα ερωτηματικό πώς κατοικήθηκε η Κρήτη, η οποία είναι νησί εδώ και πάνω από πέντε εκατομμύρια χρόνια.

Το 2008-09 βρέθηκαν από μια ελληνο-αμερικανική επιστημονική ομάδα στη νότια παράκτια τοποθεσία Πλακιάς εκατοντάδες λίθινα εργαλεία, τα οποία έχουν μεγάλες ομοιότητες με εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο Homo erectus πριν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο χρόνια, αλλά και οι Νεάντερταλ πριν από 130.000 χρόνια.

Ένας από τους ερευνητές, ο Τόμας Στράσερ του Κολλεγίου Πρόβιντενς του Ρόουντ ‘Αϊλαντ ισχυρίσθηκε ότι τα εν λόγω εργαλεία αποτελούν ένδειξη για θαλάσσιες μεταναστεύσεις των Νεάντερταλ από την Εγγύς και τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη. Μια προσπάθεια χρονολόγησης των εργαλείων οδήγησε σε μια εκτίμηση ότι είναι τουλάχιστον 130.000 ετών, αλλά παρέμειναν αμφιβολίες για την ηλικία τους, πράγμα που δεν βοήθησε να διαλυθεί ο σκεπτικισμός άλλων επιστημόνων για μια τόσο τολμηρή θεωρία.

Στη συνέχεια όμως υπήρξαν και άλλα ευρήματα πιθανώς νεαντερτάλειας προέλευσης, όπως στη Στελίδα της Νάξου, η οποία, ακόμη και κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων, όταν η στάθμη των υδάτων ήταν χαμηλότερη, εκτιμάται ότι ήταν προσβάσιμη μόνο δια θαλάσσης. Εκεί μια άλλη ελληνο-καναδική ομάδα, με τη συμμετοχή του Τρίσταν Κάρτερ του Πανεπιστημίου ΜακΜάστερ, ανακάλυψε σε ένα λατομείο πυριτόλιθου εκατοντάδες λίθινα εργαλεία (πιο εξελιγμένα από εκείνα της Κρήτης στην μέθοδο κατασκευής τους), μεταξύ των οποίων χειροπελέκεις, που μοιάζουν με εργαλεία, τα οποία έφτιαχναν τόσο οι Νεάντερταλ, όσο και ο Homo sapiens πριν από 50.000 έως 200.000 χρόνια.

Η διαδικασία χρονολόγησης αυτών των εργαλείων βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και αναμένεται με ενδιαφέρον. Δεν αποκλείεται να επιβεβαιώσει την παλαιότητά τους και έτσι να δώσει νέους «πόντους» στο σενάριο περί πανάρχαιων θαλασσοπόρων στο Αιγαίο.

Άλλα παλαιολιθικά εργαλεία έχουν ανακαλυφθεί επίσης σε νησιά του Ιονίου, κυρίως σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά. Αυτό, κατά τον Σίμονς, δείχνει ότι «οι άνθρωποι πηγαινοέρχονταν στα νησιά πολύ νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε».

Όμως για ορισμένα νησιά υπάρχουν αμφιβολίες πότε ακριβώς αποκόπηκαν από την ξηρά και έγιναν νησιά. Τέτοια π.χ. είναι η περίπτωση της Λήμνου, όπου ο αρχαιολόγος Νίκος Ευστρατίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης πιστεύει ότι βρήκε ένα παλαιολιθικό κυνηγετικό καταυλισμό ηλικίας άνω των 10.000 ετών.

Σε κάθε περίπτωση, είναι βέβαιο ότι τα επόμενα χρόνια θα έλθουν στο φως περισσότερα πράγματα για τους Οδυσσείς πριν τον Οδυσσέα και τότε θα χρειασθεί ένας νέος Όμηρος για να γράψει το έπος τους.

Πηγή: troktiko.eu

Μοιραστείτε το:
Tagged