Η χαρουπιά προέρχεται από την περιοχή της Μεσογείου και καλλιεργείται στην Κύπρο για σχεδόν 4.000 χρόνια.
Με βάση τα ιστορικά στοιχεία, για ορισμένα χωριά της Κύπρου αποτελούσε την κυριότερη γεωργική δραστηριότητα και την κυριότερη πηγή εισοδήματος.
Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Κύπρου, για έναν σημαντικό αριθμό οικογενειών, αυτό ήταν το μοναδικό τους εισόδημα, ο πανάκριβος θησαυρός τους, όπως τον αποκαλούσαν. Το εισόδημα αυτό έδωσε τη δυνατότητα σε πολλούς Κύπριους να σπουδάσουν στο εξωτερικό.
Το χαρούπι χρησιμοποιείται σε ζωοτροφές, τρόφιμα και συστατικά τροφίμων, φαρμακευτικά προϊόντα και καλλυντικά.
Το κόμμι του χαρουπιού χρησιμοποιείται ευρέως ως πηκτικός και σταθεροποιητικός παράγοντας σε παιδικές τροφές, ψωμί, δημητριακά, γαλακτοκομικά προϊόντα, ποτά, γόμες και μπογιές.
Η χαρουπιά και τα παράγωγά της συνεισφέρουν στην αγορά των βιολογικών προϊόντων και των προϊόντων που δεν περιέχουν γλουτένη. «Με το κουκούτσι έκαναν μείγμα για την ταινία, από το χαρούπι. Το μέλι το έπαιρναν για το μέλι, το υπόλοιπο ήταν πολύ θρεπτικό για την κτηνοτροφία. Είναι το μόνο πράγμα που παράγουμε από το οποίο δεν πετάμε τίποτε. Πάει ολόκληρο. Όπως είναι χρησιμοποιείται», εξηγεί ο παραγωγός Χρήστος Χαραλάμπους.
Αύξηση εξαγωγών το 2021
Το χαρούπι αποκαλείται ο «μαύρος χρυσός της Κύπρου» και το 2021 η αξία των εξαγωγών του αυξήθηκε κατά 27.3% σε σχέση με το 2017.
Τα τελευταία χρόνια αυξήθηκαν και οι χώρες στις οποίες γίνονται εξαγωγές του κυπριακού προϊόντος. Στη λίστα προστέθηκαν η Βουλγαρία, η Ιορδανία, ο Λίβανος και το Μαρόκο.
Πρώτη αγορά πάντως για το κυπριακό χαρούπι παραμένει η Αίγυπτος και ακολουθεί το Ισραήλ, ενώ εξαγωγές γίνονται και στις ΗΠΑ.
«Η τιμή του χαρουπιού έφτασε μέχρι τα 0.85 ευρώ το κιλό και υπολογίζεται ότι θα φτάσει μέχρι ένα ευρώ το κιλό. Θα είναι τεράστια τα έσοδα που θα έχουν όσοι συλλέξουν τα χαρούπια φέτος ή πήγαν τα χαρούπια φέτος στους μύλους. Διότι για το χαρούπι δεν κάνεις κάποια έξοδα για να παραχθεί. Απλά το μαζεύεις και το πας στους μύλους. Έχει μηδενικά έξοδα, είναι καθαρό κέρδος», λέει ο 20χρονος φοιτητής, που βοηθά τον παππού του, Θεοφάνης Χρήστου.
Οι δυσκολίες συγκομιδής για «έξτρα εισόδημα»
Στην κοινότητα Βάβλα της επαρχίας Λάρνακας, ο 75χρονος πρώην δασολόγος, Γιώργος Παττίχης, καλλιεργεί περίπου 20 στρέμματα χαρουπόδεντρα. Πρόκειται για μια καλλιέργεια που αποτελεί παράδοση για την οικογένειά του.
«Αυτά τα δέντρα εδώ, τα οποία βρίσκονται σε μια έκταση περίπου 20 στρεμμάτων, φυτεύτηκαν από τον παππού μου. Πηγαίνουμε πίσω, πάνω από εκατό χρόνια πριν», εξηγεί στην κάμερα του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων.
Στην Κύπρο, υπάρχουν τρεις ποικιλίες χαρουπιάς: οι άγριες, οι ήμερες και οι αποστολίτικες. Oι ήμερες είναι εμβολιασμένα δένδρα που ανήκουν σε τρεις ποικιλίες: Την ποικιλία «Τηλλυρία», την ποικιλία «Κουμποτά» και την ποικιλία «Κουντούρκα».
Το μάζεμα του χαρουπιού είναι απαιτητικό.
«Πρέπει να είσαι σε καλή φυσική κατάσταση για να σκαρφαλώνεις στα δέντρα και, οκ, αυτό είναι ένα μικρό δέντρο, αλλά όταν πας σε μεγαλύτερο πρέπει να σκαρφαλώσεις», εξηγεί ο Γιώργος Παττίχης.
Οι παραγωγοί μαζεύουν τα χαρούπια σε σακιά και τα μεταφέρουν σε μύλους.
Στο Ζυγί, ένα παραθαλάσσιο χωριό της επαρχίας Λάρνακας. οι παραγωγοί φέρνουν σε σακιά με τα χαρούπια στον μύλο. Το Ζύγι από παλιά αποκαλείται «χαρουποχώρι» και το όνομά του παραπέμπει στις ζυγαριές που χρησιμοποιήθηκαν για τα χαρούπια
Ο Γιώργος Παττίχης έρχεται στον συγκεκριμένο μύλο για περισσότερο από μισό αιώνα. Είναι όμως ο μόνος από την οικογένεια που ασχολείται πλέον.
«Είμαι η τελευταία γενιά. Τα παιδιά μου κάνουν άλλες δουλειές. Δεν ενδιαφέρονται για τις αγροτικές καλλιέργειες γιατί στην πραγματικότητα δεν παρέχουν εισόδημα», υπογραμμίζει.
Ο τοπικός συνεταιρισμός εμπορίας χαρουπιών διαχειρίζεται τον μύλο στο Ζύγι. Συνεργάζεται με περίπου 1.500 έως 2.000 μικρούς παραγωγούς, οι περισσότεροι από τους οποίους μαζεύουν χαρούπια για να αποκτήσουν ένα «έξτρα εισόδημα».
Το επιβεβαιώνει ο 65χρονος παραγωγός, Αναστάσης Δανιήλ, τα χωράφια του οποίου βρίσκονται στην Χοιροκοιτία της επαρχίας Λάρνακας.
«Τα μαζεύουμε, δεν τα αφήνουμε πάνω στις χαρουπιές γιατί είναι μμέρος του εισοδήματός μας. Δεν ζούμε όμως αποκλειστικά από τα χαρούπια, να το ξεκαθαρίσουμε. Δεν αρκούν για να ζήσεις την οικογένειά σου από τα λεφτά που παίρνεις από τα χαρούπια μόνο. Άρα είναι ένα συμπλήρωμα», λέει ο κ. Δανιήλ.
Φεστιβάλ Παστελιού
Στο γραφικό χωριό Ανώγυρα της επαρχίας Λεμεσού διοργανώνεται τα τελευταία 32 χρόνια το «Φεστιβάλ Παστελιού».
Μέσω του φεστιβάλ αναδεικνύνονται και προβάλονται η παράδοση, η πολιτιστική κληρονομιά, προωθούνται η παραδοσιακή και η καινοτόμος γαστρονομία.
Προωθούνται επίσης και προϊόντα χαρουπιού.
Την έναρξη του φετινού φεστιβάλ έκανε ο υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος της Κύπρου, Κώστας Καδής, ο οποίος είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί και το τοπικό μουσείο χαρουπιού.
«(Η παραγωγή χαρουπιού) είναι πολύ σημαντική για την Κύπρο διότι μιλάμε για μια καλλιέργεια η οποία έχει λίγες απαιτήσεις σε φυτοφάρμακα, σε λιπάσματα και σε νερό. Και εάν λάβουμε υπόψη και την κλιματική αλλαγή, αυτό καθίσταται πάρα πολύ σημαντικό. Επίσης είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι από το χαρούπι βλέπουμε μια τεράστια γκάμα προϊόντων, τα οποία πρέπει να γνωρίσει ο κόσμος», τονίζει ο κ. Καδής.
Η Ανώγυρα είναι το μοναδικό χωριό όπου συνεχίζεται ακόμα να παρασκευάζεται με τον παραδοσιακό τρόπο το χαρουπόμελο και το παστέλι.
Το παστέλι παράγεται ζεσταίνοντας τον πολτό του χαρουπόμελου μέχρι να σχηματίσει ένα πυκνό, κολλώδες υγρό παρόμοιο με τη μελάσα.
Ενώ τα χαρούπια αφθονούν στο νησί, εντούτοις το παστέλι θεωρείται ως ένα ξεχωριστό προϊόν επειδή η παραγωγή του είναι ιδιαίτερα κοπιαστική, εφόσον απαιτεί το χειρονακτικό τέντωμα και τράβηγμα του μείγματος πολλές φορές και με μεθοδικότητα.
Η παραδοσιακή αυτή μέθοδος εφαρμόζεται στις μέρες μας μόνο κατά τους πιο δροσερούς μήνες μεταξύ Σεπτεμβρίου και Μαΐου, καθώς το λαστιχένιο μείγμα δε μπορεί να σχηματιστεί καλά όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες.
Το project του Πανεπιστημίου Κύπρου
Το Πανεπιστήμιο Κύπρου, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών Κύπρου και το Γενικό Χημείο του Κράτους υλοποιεί ένα project που στόχο έχει να συνδυάσει την παράδοση και τα πλεονεκτήματα του νησιού με την επιστημονική γνώση, στην παραγωγή και μεταποίηση του χαρουπιού σε νέες μορφές προϊόντων, τα οποία θα ανταποκρίνονται σε αναπτυσσόμενες αγορές.
Το έργο αναμένεται να επιφέρει ποικίλα οφέλη στους εμπλεκόμενους φορείς αλλά και γενικότερα στην Κύπρο αποτελώντας πρότυπο μοντέλο σύγχρονης ανάπτυξης γεωργικών και άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων.
Πηγή: gr.euronews.com
