Αποδόθηκε, μετά από 60 χρόνια, αποκατεστημένο μνημείο της Επισκοπής στη Σίκινο -Τιμήθηκε με το Βραβείο Europa Nostra 2022
Παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, αποδόθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού το αποκατεστημένο μνημείο της Επισκοπής, στη Σίκινο.
Στην εκδήλωση πραγματοποιήθηκε και η τελετή βράβευσης του έργου αποκατάστασης του μνημείου, με το Βραβείο Ευρωπαϊκής Πολιτισμικής Κληρονομιάς Europa Nostra 2022, το οποίο απένειμε η γενική γραμματέας της Europa Nostra Sneška Quaedvlieg-Mihailović.
Στον χαιρετισμό της, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, εξέφρασε ευχαριστίες στην Europa Nostra και το κλιμάκιο της και την γενική γραμματέα «για την αναγνώριση του πόνου και του μόχθου των εργαζομένων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, επειδή αποδίδουν και αυτό το μνημείο με υποδειγματικό τρόπο στην πατρίδα μας και στην τοπική κοινωνία». Επεσήμανε ακόμα ότι «στην αποκατάσταση των μνημείων, εκτός από το να αποκαθιστούμε τη μορφή, την ύλη, τις αξίες αυτών των μνημείων, συχνά βρισκόμαστε σε νέα επιστημονικά δεδομένα, τα οποία -όπως στην περίπτωση του τάφου της Νεικούς- αλλάζουν, σε μεγάλο βαθμό, τις γνώσεις μας για τον αρχαίο κόσμο».
Τέλος, η κ. Μενδώνη ανέφερε ότι «από το 2019 μέχρι σήμερα, στα 50 έργα του 2019, προσθέσαμε 550 ακόμη. Διότι, έτσι, αποδίδονται πόροι στις τοπικές κοινωνίες και δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, την περίοδο της κατασκευής των έργων, αλλά και την περίοδο της λειτουργίας τους».
Ο Ναός της Επισκοπής
Ο Ναός της Επισκοπής (17ος αι.) είναι χτισμένος επί αρχαίου ναόσχημου κτηρίου, το οποίο μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο ιερό του Απόλλωνα Πυθίου. Κατά την διάρκεια εκτέλεσης του έργου αποκαλύφθηκε ότι πρόκειται για μαυσωλείο των ρωμαϊκών χρόνων (2ος αι. μ.Χ.), το οποίο μετετράπη σε χριστιανική εκκλησία. Το μνημείο, αποτελεί ένα από τα λίγα παραδείγματα κτηρίων της αρχαιότητας που σώζονται σε καλή κατάσταση, διατηρώντας τις μεταγενέστερες προσθήκες. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης, ανακαλύφθηκε, σε κρύπτη, ασύλητος κιβωτιόσχημος τάφος γυναίκας, της Νεικούς, ο οποίος περιλάμβανε πολύτιμα κτερίσματα. Το μαυσωλείο μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό τον 8ο αι, ενώ τον 14ο αι. τεκμαίρεται μία ακόμη οικοδομική φάση. Δίπλα στο κτήριο της Επισκοπής βρίσκεται ο ναός της Αγίας Άννας με εξαιρετικά σχέδια και τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 13ο αιώνα.
Το σύνολο του έργου, περίπου 1.000.000 ευρώ, χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Η αποκατάσταση του μνημείου υποστηρίχθηκε από το Ίδρυμα Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου, το οποίο χρηματοδότησε τη στατική και γεωτεχνική μελέτη. Την τελετή των θυρανοιξίων τέλεσε ο Μητροπολίτης Σύρου, Τήνου, Άνδρου, Κέας και Μήλου κ.κ. Δωρόθεος.
Παρόντες στην τελετή ήταν οι βουλευτές Κυκλάδων Γιάννης Βρούτσης, Φίλιππος Φόρτωμας και Κατερίνα Μονογυιού, ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος, ο αντιπεριφερειάρχης Κυκλάδων Γιώργος Λεονταρίτης, ο δήμαρχος Σικίνου Βασίλης Μαράκης, η πρόεδρος της ΕΛΛΕΤ Λυδία Καρρά, καθώς και οι δήμαρχοι, Θήρας, Ιου, Μυκόνου, Νάξου.
Χαιρετισμός της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη
«Εξοχοτάτη κ. Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας,
Είναι ιδιαίτερη χαρά μου, που μαζί με τον Σεβασμιώτατο, με τον Δήμαρχο Σικίνου, με τον αγαπητό φίλο Περιφερειάρχη Γιώργο Χατζημάρκο, με όλους τους Δημάρχους των Κυκλάδων, με τους συνεργάτες και συναδέλφους από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και όλους τους Σικινιώτες, σας υποδεχόμαστε στη Σίκινο, με αφορμή την απόδοση αυτού του πολύ σημαντικού μνημείου στην τοπική κοινωνία, το οποίο είναι άμεσα συνυφασμένο με την ταυτότητα του Σικινιώτη, εδώ και αιώνες.
Σας υποδεχόμαστε στη Σίκινο, που από την αρχαιότητα θεωρείτο ότι είναι ένα νησί με περιορισμένες δυνατότητες, ξερόβραχος, με λίγο χώμα και πολλές ξερολιθιές. Οι άνθρωποι από τα προϊστορικά ήδη χρόνια, προσπαθούσαν να ζήσουν χτίζοντας σε αυτές τις πεζούλες λίγη γη για να δημιουργήσουν την αυτάρκεια των Κυκλαδικών νησιών.
Είμαστε πραγματικά ιδιαίτερα χαρούμενοι όλοι, γιατί αποδίδοντας αυτό το μνημείο προσθέτουμε συγχρόνως στην επιστήμη πολύ σημαντικές πληροφορίες. Σε συνεργασία με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, όπως και με τις άλλες Περιφέρειες της Ελλάδος, το Υπουργείο Πολιτισμού, με τις Υπηρεσίες του, εκτελεί περισσότερα από 600 έργα ενταγμένα στο ΕΣΠΑ και στο Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς και πολλά άλλα σε έργα τρίτων, μαζί με τα μεγάλα δημόσια έργα που εκτελούνται στη χώρα.
Στην αποκατάσταση των μνημείων, εκτός από το να αποκαθιστούμε τη μορφή, την ύλη, το πνεύμα αυτών των μνημείων, συχνά ερχόμαστε μπροστά σε νέα επιστημονικά δεδομένα, τα οποία -όπως στην περίπτωση του τάφου της Νεικούς- αλλάζουν σε μεγάλο βαθμό τις γνώσεις μας για τον αρχαίο κόσμο. Ηρθα για πρώτη φορά στη Σίκινο όταν τελείωσα το πρώτο έτος στο πανεπιστήμιο. Τότε μαθαίναμε ότι αυτό το μνημείο είναι Ναός του Απόλλωνα. Αυτή τη γνώση, την οποία είχαμε κατ’ εκτίμηση, έρχεται να διαψεύσει η επιστήμη μέσα από το έργο και να ταυτίσει πλέον, με τρόπο απολύτως τεκμηριωμένο, ότι το μνημείο δεν είναι ένας αρχαίος ναός, αλλά ένα μαυσωλείο αφιερωμένο στη Νεικώ, ένα μνημείο, το οποίο παραπέμπει στη Μικρά Ασία. Γιατί όλα αυτά και γιατί στη Σίκινο; Η Σίκινος είναι γνωστή στις αρχαίες πηγές ως μία άνυδρη νήσος των Κυκλάδων, που έδινε τη μικρότερη συμβολή στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Ξαφνικά εδώ έχουμε ένα τέτοιο μνημείο, γιατί η Σίκινος, ακριβώς επειδή ήταν φτωχή, χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες ως τόπος εξορίας των πολιτικών τους αντιπάλων.
Είναι προφανές ότι η Νεικώ, η ίδια πλούσια, και από γενιά σημαντική, βρίσκεται στη Σίκινο μαζί με την οικογένειά της ως εξόριστη, γιατί ο αυτοκράτορας τη στιγμή εκείνη τους θεωρούσε πολιτικούς αντιπάλους. Έτσι λοιπόν, έχουμε μία ώσμωση με την ιστορία, με τα ήθη από έναν χώρο που ήταν πολύ οικείος στους πλούσιους Ρωμαίους, τους εμπόρους, τη Μικρά Ασία. Όλο αυτό δείχνει πολύ απλά, τις τρεις λέξεις του Ελύτη: «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας».
Είμαι πραγματικά ιδιαίτερα ευτυχής, γιατί το μνημείο αυτό αποκαταστάθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με τον τρόπο που η Αρχαιολογική Υπηρεσία ξέρει να κάνει έργα και να συμβάλλει καθοριστικά στα τεχνικά έργα, τα οποία αλλάζουν την εικόνα της χώρας μας, και συμβάλλουν στην αναπτυξιακή προοπτική κάθε τόπου. Γιατί ο Πολιτισμός και δη, η πολιτιστική κληρονομιά, είναι άμεσα συνυφασμένος με την Οικονομία και την Ανάπτυξη.
Ο στόχος μας είναι να κάνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα έργα και είμαι ευτυχής γιατί από το 2019 μέχρι σήμερα, στα 50 έργα του 2019, προσθέσαμε 550 ακόμη. Διότι, έτσι, κυκλοφορούν χρήματα στις τοπικές κοινωνίες και δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, την περίοδο της κατασκευής έργων και την περίοδο της λειτουργίας τους.
Αγαπητέ κύριε Περιφερειάρχα, μέσα στο πλαίσιο της εξαιρετικής συνεργασίας που έχουμε και επικειμένης της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027, κάναμε μία μεγάλη διευκόλυνση, ως Υπουργείο Πολιτισμού, να χρηματοδοτήσουμε από το Ταμείο Ανάκαμψης πολλά έργα της Δωδεκανήσου. Επομένως, ένα μεγάλο μέρος του διπλασιασμένου ΕΣΠΑ της Περιφέρειας για τον Πολιτισμό, πρέπει να είναι για τις Κυκλάδες αυτή τη φορά.
Ευχαριστώ την Europa Nostra και το κλιμάκιο, το οποίο την εκπροσωπεί, υπό τη Γενική Γραμματέα της, για την αναγνώριση του πόνου και του μόχθου των εργαζομένων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, διότι αποδίδουν και αυτό το μνημείο με υποδειγματικό τρόπο στην πατρίδα μας και στην τοπική κοινωνία.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους αγαπητούς φίλους Θανάση και Μαρίνα Μαρτίνου, γιατί στην περίπτωση της Επισκοπής, όπως και σε άλλα έργα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, «ξεκλείδωσαν» τα κονδύλια. Συμβάλλοντας στο πρώιμο στάδιο του έργου, με την εκπόνηση των μελετών, την οποία χρηματοδότησαν, βοήθησαν να αποδεσμευτούν 932.000 ευρώ, με τα οποία αποκαταστάθηκε η Επισκοπή. Τους ευχαριστώ από καρδιάς.
Στο πρόσωπο του κ. Δημάρχου ευχαριστώ όλους τους Σικινιώτες για την αγάπη με την οποία περιέβαλαν και περιβάλλουν το μνημείο. Η αγάπη η δική σας θα το κρατήσει ζωντανό. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία κάνει το έργο, το φροντίζει. Αν όμως δεν υπάρχει η αγάπη της τοπικής κοινωνίας, τα μνημεία παρακμάζουν.
Τέλος, στο πρόσωπο του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρη Αθανασούλη, θέλω να ευχαριστήσω όλα τα στελέχη της Εφορείας, τους επιστήμονες, τους τεχνίτες, τους εργάτες, το φυλακτικό και διοικητικό προσωπικό που υποστήριξε το έργο. Θερμά συγχαρητήρια».
———————–
Αποδίδεται στο κοινό η Επισκοπή στη Σίκινο μετά από 60 χρόνια
Διπλά γιορτινή ήταν η χθεσινή ημέρα, Κυριακή 3.9.2022, για το πανέμορφο νησί της Σικίνου. Η Επισκοπή, το σημαντικότερο μνημείο στη Σίκινο κι ένα από τα σπουδαιότερα του αρχιπελάγους, αποδόθηκε στο κοινό κατά τη διάρκεια τελετής που θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα (18:30), παρουσία της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη και του περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου, Γιώργου Χατζημάρκου.
Λίγο αργότερα θα γιορταστεί επιτόπια από το ΥΠΠΟΑ και την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού –επίσημο εκπρόσωπο της Europa Nostra στην Ελλάδα– η βράβευση του έργου αναστήλωσης του μνημείου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Κυκλάδων με το Βραβείο Ευρωπαϊκής Πολιτισμικής Κληρονομιάς/ Europa Nostra Award 2022. Τις εκδηλώσεις θα τιμήσει με την παρουσία της η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Τη μελέτη αποκατάστασης του μνημείου στη Σίκινο ανέλαβε το επιστημονικό προσωπικό της ΕΦΑ Κυκλάδων, εγχείρημα που υποστηρίχθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, καθώς και από το Ίδρυμα Α. & Μ. Μαρτίνου με τη χρηματοδότηση της στατικής και γεωτεχνικής μελέτης. Το συνολικό έργο αποκατάστασης χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Ο Δημήτρης Αθανασούλης, διευθυντής της ΕΦΑ Κυκλάδων, που είχε την ιδέα της αποκατάστασης και ο οποίος, μαζί με το προσωπικό της Εφορείας, έφεραν σε πέρας ένα ιδιαίτερα απαιτητικό έργο σε ένα μνημείο το οποίο παρέμενε κλειστό επί δεκαετίες, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Όλα τα αναστηλωτικά έργα που πραγματοποιούμε στην ΕΦΑ Κυκλάδων τα παρακολουθώ προσωπικά, ωστόσο με την Επισκοπή έχω συνδεθεί ακόμα πιο στενά γιατί ήταν η πρώτη πρόταση για την αναστήλωση ενός έργου στις Κυκλάδες που έκανα μόλις ανέλαβα την Εφορεία.
Γνώριζα το μνημείο και τη σημασία του από τη δεκαετία του 1990, έτσι με το που ανέλαβα την ΕΦΑ Κυκλάδων, μολονότι δεν υπήρχαν μελέτες, αποφασίσαμε να προτάξουμε την αναστήλωσή του. Εκτός από την ιστορική και αρχαιολογική αξία που έχει ένα μνημείο που στέκεται όρθιο για 1.800 χρόνια, η Επισκοπή έχει ειδική σημασία λόγω της διαχρονικής της σχέσης με τους Σικινιώτες, καθώς αποτελούσε το σύμβολο της κοινότητάς τους. Όταν άλλαξε η χρήση του και από αρχαίο μαυσωλείο έγινε εκκλησία, οι ντόπιοι μεριμνούσαν διαρκώς για την συντήρησή του ανά τους αιώνες προκειμένου να μην καταρρεύσει. Έτσι δημιουργήθηκε αυτό το καταπληκτικό παλίμψηστο», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής της ΕΦΑ Κυκλάδων.
Το μνημείο της Επισκοπής Σικίνου, ενός από τα μικρότερα νησιά των Κυκλάδων, είναι ένα μαυσωλείο των ρωμαϊκών χρόνων που ανοικοδομήθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ.
60 χρόνια κλειστό το μνημείο στη Σίκινο
Όπως εξήγησε ο Δ. Αθανασούλης, «τα τελευταία 60 χρόνια το μνημείο ήταν κλειστό λόγω ετοιμορροπίας με αποτέλεσμα όχι μόνο ένα σπουδαίο μνημείο να μην είναι προσιτό στο κοινό, αλλά και η κοινότητα της Σικίνου να έχει απολέσει το σημείο αναφοράς της, το έμβλημα της ταυτότητάς της. Τα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου δεν γίνονταν πια εκεί για σχεδόν 60 χρόνια! Για μένα το πιο σημαντικό είναι ότι η ΕΦΑ Κυκλάδων κατάφερε να αποδώσει σε ένα νησί της άγονης γραμμής ένα μνημείο με τεράστιο συμβολικό φορτίο για τους κατοίκους του», συμπλήρωσε ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Αλλά και επιστημονικά, η αποκατάστασή του είχε ιδιαίτερη σημασία. «Αφενός γιατί τα ίδιο το αναστηλωτικό έργο ήταν μια μεγάλη πρόκληση λόγω της απομακρυσμένης θέσης του μνημείου και της ετοιμορροπίας του.
Αφετέρου, επειδή οι επεμβάσεις στην Επισκοπή μάς πρόσφεραν πολύτιμες αρχαιολογικές πληροφορίες για την ιστορία του μνημείου που είναι ένα παλίμψηστο της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, της Σικίνου και του αρχιπελάγους γενικότερα. Ήταν ένα σύνθετο έργο, γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα μεγάλη η χαρά όλης της ομάδας που εργάστηκε στο έργο το οποίο ολοκληρώθηκε επιτυχώς, κερδίζοντας, δίκαια νομίζω, το βραβείο της Europa Nostra», τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δ. Αθανασούλης, ο οποίος παρακολούθησε και διηύθυνε το έργο, μεταβαίνοντας διαρκώς στο δυσπρόσιτο νησί τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η Επισκοπή, το σημαντικότερο μνημείο στη Σίκινο κι ένα από τα σπουδαιότερα του αρχιπελάγους, αποδίδεται στο κοινό κατά τη διάρκεια τελετής που θα πραγματοποιηθεί σήμερα
Το μνημείο της Επισκοπής Σικίνου, ενός από τα μικρότερα νησιά των Κυκλάδων, είναι ένα μαυσωλείο των ρωμαϊκών χρόνων που ανοικοδομήθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. και διατηρήθηκε μέχρι σήμερα σχεδόν ακέραιο λόγω της μετατροπής του σε βυζαντινό ναό με αδιάλειπτη χρήση.
Το αρχαίο οικοδόμημα συνδυάζεται με διαδοχικές επεμβάσεις κατά τον μεσαίωνα και τα νεώτερα χρόνια, προσφέροντας ένα μοναδικό παλίμψηστο ιστορικών περιόδων που σπάνια διασώζεται σε άλλες περιπτώσεις αρχαίων μνημείων. Η αρχαιολογική έρευνα που έλαβε χώρα κατά την αναστήλωση του μνημείου εμπλούτισε τις γνώσεις μας για τα ταφικά μνημεία της ρωμαϊκής περιόδου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και για τη βυζαντινή ναοδομία στις Κυκλάδες.
Κατά τις εργασίες αποκατάστασης της Επισκοπής αποκαλύφθηκαν πολύτιμα τεκμήρια του παρελθόντος, όπως επιγραφές και σπαράγματα ρωμαϊκών και βυζαντινών τοιχογραφιών, για τη διατήρηση των οποίων εγκαταστάθηκε σύστημα παρακολούθησης μικροκλίματος. Το σημαντικότερο εύρημα ήταν η ερμητικά σφραγισμένη, ασύλητη ταφή μιας γυναίκας της ανώτερης τάξης, με το όνομα «Νεικώ», με ευρήματα που πρόδιδαν δεισιδαιμονίες και νεκροφοβικές αντιλήψεις.
Σοβαρά πληγωμένο από καταστροφικούς σεισμούς και ανθρώπινες παρεμβάσεις ανά τους αιώνες, το μνημείο εγκαταλείφθηκε τον 20ό αιώνα. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων το 2016 αποφάσισε την αποκατάστασή του και την επαναλειτουργία του για το κοινό. Όπως είχε τονίσει η Κριτική Επιτροπή Απονομής του Βραβείου Europa Nostra, «αυτό το έργο συνδύασε την μεθοδική έρευνα με την σχολαστική συντήρηση που είχαν ως αποτέλεσμα την υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του μνημείου. Το μνημείο της Επισκοπής αποτελεί εξαιρετικό πολιτιστικό τοπόσημο για το οποίο είναι ιδιαίτερα υπερήφανη η μικρή νησιωτική κοινότητα. Κατά τις εργασίες αποκατάστασης του μνημείου επιδιώχθηκε η κατά το δυνατόν επανάχρηση αυθεντικών αρχιτεκτονικών μελών, όπως επίσης ενσωματώθηκαν λίθοι που περισυλλέχθηκαν από τον περιβάλλοντα χώρο του. Ο συνδυασμός αρχιτεκτονικών στοιχείων ενός μαυσωλείου της ρωμαϊκής εποχής με αυτά ενός βυζαντινού ναού δημιουργούν ένα μοναδικό μνημείο που είναι απλά καθηλωτικό».
Στον απαράμιλλο αρχαιολογικό χώρο της Επισκοπή Σικίνου θα υπάρχει μόνιμος φύλακας. Κάθε Δεκαπενταύγουστο θα αναβιώνει το μεγάλο πανηγύρι των Σικινιωτών για την Παναγία, ενώ θα πραγματοποιούνται πολιτιστικές δραστηριότητες σε συνεργασία με την ΕΦΑ Κυκλάδων.
Πηγή: ΑΜΠΕ-ΑΠΕ, iefimerida.gr
