Ο Ερντογάν και το πολιτικό παίγνιο στην Τουρκία… Στρατιωτικοί, πραξικόπημα και οικογένεια…

Τουρκία
Μοιραστείτε το:

Δημοσίευμα της εφημερίδας Financial Times ξεκινά με την επίσκεψη του πρόεδρου της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν στο Μπακού τον προηγούμενο μήνα για τους εορτασμούς της νίκης του Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο. Η απόφαση του Erdogan να υποστηρίξει σθεναρά το Αζερμπαϊτζάν την ώρα που οι δυτικές δυνάμεις έκαναν έκκληση για εκεχειρία ήταν η πιο πρόσφατη εκδήλωση της όλο και πιο ισχυρής (muscular) στάσης του στην εξωτερική πολιτική, που χαρακτηρίζεται από «ασυμβίβαστη ρητορική και ετοιμότητα χρήσης στρατιωτικής ισχύος».

Τίτλος του κειμένου: Το μεγάλο παιχνίδι του Erdogan. Στρατιώτες, κατάσκοποι και το κυνήγι εξουσίας της Τουρκίας. (Erdogan’s great game: Soldiers, spies and Turkey’s quest for power]

«Η ισχυρή επιθετική πολιτική του τούρκου προέδρου έχει αφήσει την Άγκυρα περισσότερο απομονωμένη από τη Δύση», σημειώνεται στον υπότιτλο. Είναι το πρώτο μέρος μιας σειράς άρθρων που εξετάζουν τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, από την ανανεωμένη παρουσία του στην Αφρική και την περιφέρεια της Ευρώπης έως την προβληματική σχέση του με την Ευρωπαϊκή Ένωση. – Γράφει η Laura Pitel, ανταποκρίτρια στην Άγκυρα, σε συνεργασία με τους ανταποκριτές Michael Peel, Simeon Kerr και Max Seddon.

Κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, ο Erdogan ξεκίνησε στρατιωτικές επιδρομές στη Συρία και στο βόρειο Ιράκ, έστειλε στρατεύματα στη Λιβύη και συμμετείχε σε ναυτικές αντιπαραθέσεις με την Ελλάδα – παρεμβάσεις που έχουν εκνευρίσει τους νατοϊκούς συμμάχους της Τουρκίας, έχουν αναζωπυρώσει παλιές αντιπαλότητες και δημιουργήσει νέους εχθρούς. Τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς ο Erdogan συμφιλιώνεται με την ήττα στις ΗΠΑ του φίλου του Trump και την ανάγκη να προσελκύσει ξένα κεφάλαια για να αντιμετωπίσει τα αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας, είπε ότι θα ήθελε να «γυρίσει μια νέα σελίδα» με τη Δύση.

Ωστόσο, παραμένει ασαφές εάν ο Erdogan είναι πρόθυμος ή ικανός να συμβιβαστεί σε ζητήματα που μαστίζουν τις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ, τις ΗΠΑ και τα κράτη της Μέσης Ανατολής ή εάν η νέα διαλλακτική γλώσσα θα ακολουθηθεί σύντομα από νέα οξύτητα. «Υπάρχουν μικρά πράγματα [που η Τουρκία έχει κάνει] που θα μπορούσαν να θεωρηθούν κλάδος ελιάς, αλλά τίποτα ουσιαστικό», δήλωσε ένας ευρωπαίος διπλωμάτης. «Αν δει κανείς τα ζητήματα στα οποία διαφωνούμε θεμελιωδώς, και οι δύο πλευρές θεωρούν ότι η μπάλα είναι στο γήπεδο της άλλης. Έτσι είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσει κανείς».

Το αποτυχημένο πραξικόπημα που άλλαξε την Τουρκία

Στο σημείο αυτό το δημοσίευμα αναφέρεται στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το οποίο «σηματοδότησε μια ρήξη της σχέσης της Τουρκίας με τον υπόλοιπο κόσμο», σύμφωνα με αναλυτές. Το πραξικόπημα έκανε τον Erdogan πιο επιφυλακτικό έναντι της Δύσης, τον ώθησε πιο κοντά στον ρώσο πρόεδρο Putin, τον ανάγκασε να κάνει νέες πολιτικές συμμαχίες στο εσωτερικό της χώρας και του έδωσε τη δυνατότητα να αποκτήσει άνευ προηγουμένου έλεγχο του τουρκικού κράτους.

Κατά καιρούς ο Erdogan απευθύνεται στη θρησκευτική, συντηρητική του βάση, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως αρχηγό του μουσουλμανικού κόσμου, αλλά υιοθετεί και έντονα εθνικιστικές εικόνες και γλώσσα. Διπλωμάτες και αναλυτές προειδοποιούν ότι η στρατηγική του ενέχει μεγάλους κινδύνους τόσο για την οικονομία όσο και για τις σχέσεις με περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις. Ενώ 10 χρόνια πριν η αρχή που καθοδηγούσε την τουρκική εξωτερική πολιτική ήταν «μηδέν προβλήματα με τους γείτονες», τούρκοι αναλυτές τώρα αστειεύονται ότι η νέα αρχή είναι «μηδέν γείτονες χωρίς προβλήματα».

Η εξωτερική πολιτική του Erdogan περιγράφεται από τους επικριτές του ως «νεο-οθωμανική». Τούρκοι αξιωματούχοι λένε ότι η χώρα τους απλά προστατεύει τα συμφέροντά της. «Όταν η Γαλλία επεμβαίνει, είναι απλά η Γαλλία- κανείς δεν την ονομάζει Ναπολεόντεια», λέει ένας από αυτούς. Η προσέγγιση αυτή έχει κόστος. «Δεν νομίζω ότι η Τουρκία υπήρξε τόσο απομονωμένη στην ιστορία της», λέει η Sinem Adar, ερευνήτρια στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας του Βερολίνου. «Υπάρχει ένα αυξανόμενο μέτωπο χωρών που αντιτίθενται στην Τουρκία».

Οι εκκαθαρίσεις, ο πρόεδρος και το συγκεντρωτικό κράτος

Στο σημείο αυτό το δημοσίευμα αναφέρεται στις εκκαθαρίσεις που έκανε ο Erdogan μετά το πραξικόπημα στον στρατό, στην εκλογική του συμμαχία με το ακραία εθνικιστικό κόμμα MHP και στην υιοθέτηση της σκληρής δεξιάς του οπτικής στο θέμα της εθνικής ασφάλειας και του Κουρδικού. «Έχουν μια παρόμοια ιδέα, ότι η Τουρκία πρέπει να εγερθεί. Πρέπει να αυξήσει τη δύναμή της», δήλωσε η Evren Balta, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Ozyegin της Κωνσταντινούπολης. «Τόσο το AKP όσο και το MHP έχουν τη βασική ιδέα ότι η Τουρκία δέχεται επίθεση από το εσωτερικό και το εξωτερικό».

Την ίδια στιγμή η μετάβαση το 2018 σε προεδρικό σύστημα εξασθένησε τον ρόλο του υπουργείου Εξωτερικών, παραδοσιακά έδρας γραφειοκρατών που θεωρούσαν φυσικό τον προσανατολισμό της Τουρκίας προς τη Δύση. Πολλοί επικρίνουν το γεγονός ότι η Τουρκία βασίζεται σε «στρατιώτες και κατασκόπους», όπως λέει ένας πρώην πρέσβης. Στα ταξίδια του στο εξωτερικό ο Erdogan σπάνια δε συνοδεύεται από τον αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών Hakan Fidan και τον υπουργό Άμυνας Hulusi Akar.

Οι περιπέτειες στο εξωτερικό δεν έχουν συναντήσει μεγάλη αντίδραση από τους πολιτικούς αντιπάλους του Erdogan. Ενώ το CHP, το κόμμα που ίδρυσε ο Kemal Ataturk και είχε ως σύνθημα «ειρήνη στο εσωτερικό, ειρήνη στον κόσμο», έχει επικρίνει τη «μη διπλωματική γλώσσα», το κόμμα έχει φανεί απρόθυμο να αντιδράσει σε πολιτικές που έχουν αποδειχτεί δημοφιλείς.

Ο Erdogan, ο οποίος κατά την εκτίμηση των περισσότερων αναλυτών θέλει να παραμείνει στην εξουσία όσο το δυνατόν περισσότερο, έχει χρησιμοποιήσει την εξωτερική πολιτική για εσωτερικά πολιτικά οφέλη – φτάνοντας στο σημείο να συγκρίνει τη γερμανική κυβέρνηση με τους Ναζί και να συστήσει στον γάλλο πρόεδρο Macron να κάνει ψυχοθεραπεία. Η στάση αυτή, ωστόσο, έχει ενοχλήσει τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ένας ευρωπαίος διπλωμάτης κατηγόρησε τον τούρκο πρόεδρο ότι συμπεριφέρεται σαν «νταής στην αυλή του σχολείου».

Τρομοκρατία, πρόσφυγες και διεθνής αντίδραση

Η προσπάθεια του Erdogan να κάνει την Τουρκία περιφερειακή δύναμη σύντομα συνάντησε αντιδράσεις. Οι ελπίδες της χώρας να ενταχθεί στην ΕΕ έσβησαν εν μέσω της δυσπιστίας και των κατηγοριών για κακή πίστη από τις δυο πλευρές. Ένα σχέδιο για ανάπτυξη ισχυρότερων δεσμών με τις αραβικές γειτονικές του χώρες γύρισε μπούμερανγκ. Ο πόλεμος στη Συρία επεκτάθηκε στην Τουρκία με τη μορφή τρομοκρατικών επιθέσεων και την άφιξη εκατομμυρίων προσφύγων. Οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και τη Λιβύη έφεραν την Τουρκία σε αντιπαράθεση με την αραβική συμμαχία υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας.

Τώρα η Ευρώπη απελπίζεται για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια χώρα που τεχνικά είναι ακόμα υποψήφια για ένταξη. Η Ουάσινγκτον αγανακτεί για την απόφαση του Erdogan να αγοράσει το αντιπυραυλικό σύστημα S400, γεγονός που πυροδότησε κυρώσεις. Η σχέση της Τουρκίας και με νεότερους εταίρους δεν είναι εύκολη. Οι δεσμοί του με τον Putin είναι περίπλοκοι και συχνά τεταμένοι. Κι ωστόσο ο Erdogan έχει καταγράψει κάποιες επιτυχίες – στη Λιβύη και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Οικονομικά προβλήματα και άμβλυνση της ρητορικής

Η ταραχώδης εξωτερική πολιτική έχει αποτρέψει τις ξένες άμεσες επενδύσεις και σε συνδυασμό με τις ανησυχίες για τη διαχείριση της οικονομίας από τον Erdogan έχει αποτελέσει πηγή πίεσης επί της τουρκικής λίρας. Η γερμανική Volkswagen πάγωσε σχέδιό της για κατασκευή νέου εργοστασίου στην Τουρκία μετά τη διεθνή κατακραυγή για την επίθεση της Τουρκίας κατά των Κούρδων της Συρίας το 2019.

Οι επικριτές λένε ότι παρά τη στομφώδη ρητορική οι ανταγωνιστικές διεθνείς σχέσεις της Τουρκίας βλάπτουν τα συμφέροντά της. Ο Sinan Ulgen, πρώην τούρκος διπλωμάτης και επικεφαλής της δεξαμενής σκέψης Edam στην Κωνσταντινούπολη, είπε: «Θα έκρινα την επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής με βάση το αν βοηθά την Τουρκία να προστατεύει καλύτερα το εθνικό της συμφέρον και αν βοηθά την Τουρκία να διασφαλίσει βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Με βάση αυτά τα κριτήρια δεν είναι μεγάλη επιτυχία».

Στο σημείο αυτό γίνεται αναφορά στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η τουρκική οικονομία και στη ρήξη του Erdogan με τον γαμπρό του Berat Albayrak. Τελευταία, μετά την εκλογή Biden, ο Erdogan έχει κάνει ανοίγματα προς τη Δύση. Σε επικοινωνία του με την πρόεδρο της Κομισιόν Ursula von der Leyen o Erdogan είπε ότι το μέλλον της Τουρκία είναι η Ευρώπη και ζήτησε περισσότερη συνεργασία σε ζητήματα όπως το μεταναστευτικό και το εμπόριο.

Ο Τούρκος πρόεδρος υπήρξε πάντα πραγματιστής και έτοιμος να κάνει δύσκολες επιλογές αν χρειάζονται, για να διατηρήσει τη δύναμή του. Αλλά κάποιοι αναλυτές υποψιάζονται ότι ο Erdogan δε θα είναι πρόθυμος να κάνει τους αναγκαίους συμβιβασμούς για τη βελτίωση των σχέσεών του με τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ, ιδίως με τις ΗΠΑ. «Νομίζω ότι ο στόχος μιας ανεξάρτητης, ισχυρής εξωτερικής πολιτικής – με παραμονή στο ΝΑΤΟ- θα παραμείνει», δήλωσε ο Alan Makovsky, πρώην αξιωματούχος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και τώρα αναλυτής στο Centre for American Progress. «Ίσως αμβλύνει τη ρητορική, αλλά δεν νομίζω ότι θα αμβλύνει το όραμα».

Πηγή: HELLAS JOURNAL /defence-point.gr

Μοιραστείτε το:
Tagged