Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Ο μεταρρυθμιστής που άλλαξε τον κόσμο – Η Δύση τον υμνεί, η Ρωσία απλώς δεν πενθεί

Διεθνείς Σχέσεις
Μοιραστείτε το:

Το Σάββατο στη Μόσχα τελέστηκε η κηδεία του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Η Δύση τον υμνεί, η Ρωσία δεν πενθεί

Με εγκωμιαστικά σχόλια αποχαιρετίζει ο δυτικός κόσμος τον τελευταίο ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, εξαίροντας τη συμβολή του αρχιτέκτονα της περεστρόικα και της γκλάσνοστ στην παγκόσμια ειρήνη, στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου και στη χαλάρωση του αυταρχισμού στην πατρίδα του.

Στην ίδια τη Ρωσία, όμως, οι απολογισμοί κυμαίνονται κατά κανόνα από τον σκεπτικισμό μέχρι την απαξίωση, καθώς πολιτικοί και απλοί πολίτες δεν μπορούν να λησμονήσουν τη ραγδαία υποβάθμιση της χώρας τους επί των ημερών ενός πολιτικού που υπήρξε τη δεκαετία του ’80 ηγέτης αυτοκρατορίας και την επόμενη δεκαετία διαφημιστής της Pizza Hut και της Louis Vuitton.

H αντιφατική υστεροφημία του Γκορμπατσόφ

Οι προθέσεις του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, του τελευταίου Σοβιετικού ηγέτη, ήταν αγαθές. Εισήγαγε μεταρρυθμίσεις στη χώρα του κι έφερε ένα ειρηνικό τέλος στον Ψυχρό Πόλεμο. Δεν κατάφερε όμως να αποτρέψει την κατάρρευση της πατρίδας του και στη μνήμη πολλών είναι ο πρώην κομμουνιστής που έπαιξε σε δια-φήμιση της Pizza Hut.

«Σπάνιο ηγέτη» χαρακτήρισε τον αποθανόντα ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, ενώ η γεννημένη στην Ανατολική Γερμανία Aγκελα Μέρκελ δήλωσε ότι ο Γκορμπατσόφ «έγραψε την παγκόσμια Ιστορία» και επηρέασε βαθύτατα και τη δική της ζωή. Στο ίδιο μήκος κύματος ο διάδοχός της στη γερμανική καγκελαρία Ολαφ Σολτς εξέφρασε την ευγνωμοσύνη των Γερμανών για τη συμβολή του τελευταίου προέδρου της ΕΣΣΔ στην αναίμακτη γερμανική ενοποίηση, μη παραλείποντας να τον ξεχωρίσει από τον Πούτιν και τον πόλεμο που διεξάγει στην Ουκρανία. Η διαφοροποίηση του ειρηνιστή Γκορμπατσόφ από τον «ιμπεριαλιστή» Πούτιν ήταν ο κοινός παρονομαστής στα μηνύματα αρκετών δυτικών ηγετών, όπως του Ιταλού υπηρεσιακού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι και του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον.

Στιγμές χαλάρωσης του ζεύγους Μιχαήλ και Ραΐσα Γκορμπατσόφ στο ράντσο των Ρόναλντ και Νάνσι Ρέιγκαν κοντά στη Σάντα Μπάρμπαρα, το 1992. [REUTERS / Blake Sell]

Παραγνωρισμένος μεταρρυθμιστής

Η μεγάλη ιστορική σημασία του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είναι αδιαμφισβήτητη. Αυτή είναι η άποψη ιδιαίτερα των Γερμανών, οι οποίοι θεωρούν τον βραβευμένο με Νόμπελ Ειρήνης το 1990 πολιτικό ως έναν από τους πατέρες της γερμανικής επανένωσης. Ο Γκορμπατσόφ, ωστόσο, δεν έχαιρε αυτής της αναγνώρισης και στη χώρα του.

Γεννήθηκε στον Βόρειο Καύκασο το 1931. Η σοβιετική ελίτ τον διόρισε νέο Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος τον Μάρτιο του 1985 και ο 54χρονος τότε πολιτικός με τη δυναμική εμφάνιση υποτίθεται ότι θα έκανε τη Σοβιετική Ένωση μια νέα οικονομική υπερδύναμη απέναντι στον μεγάλο δυτικό ταξικό εχθρό, τις ΗΠΑ.

Επιπλέον, επέδειξε έναν ασυνήθιστο ζήλο για μεταρρυθμίσεις προκειμένου να αλλάξει τις γραφειοκρατικές και διεφθαρμένες σοβιετικές δομές. Οι ρωσικοί όροι «γκλάσνοστ» για το άνοιγμα και «περεστρόικα» για τη μεταμόρφωση έκαναν τον γύρο του κόσμου.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης

Όταν εξελέγη Πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης το 1990, η σοβιετική αυτοκρατορία είχε ήδη αρχίσει να διαλύεται. Οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης απαιτούσαν ειρήνη και μεταρρυθμίσεις, τις οποίες επέτρεψε ο Γκορμπατσόφ ακολουθώντας μια μετριοπαθή πολιτική.

Η φιλία μεταξύ του Χέλμουτ Κολ και του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ένας σημαντικός παράγοντας, ώστε η Μόσχα να δώσει την έγκρισή της για την επανένωση της Γερμανίας.

Όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έφαγε Pizza Hut και φόρεσε Louis Vuitton

Όσο όμως ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ προωθούσε την εκτόνωση στις διεθνείς σχέσεις με αυτή την πολιτική και κέρδιζε την αναγνώριση και την εμπιστοσύνη στη Δύση, έχανε την πολιτική εξουσία στη Σοβιετική Ένωση.

Οι χώρες της Βαλτικής, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία στράφηκαν εναντίον της Μόσχας. Ο Μπόρις Γέλτσιν ετοιμαζόταν να αναλάβει την πολιτική ηγεσία. Οι πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης, που ποτέ δεν εξέλεξαν απευθείας τον Γκορμπατσόφ σε ελεύθερες εκλογές, φτωχοποιούνταν ολοένα και περισσότερο κατηγορώντας τον Γκορμπατσόφ ευθέως για αυτό.

Ένας άλλος κόσμος

Τον Αύγουστο του 1991, όταν ο Γκορμπατσόφ απέτυχε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των σοβιετικών σκληροπυρηνικών για καταστολή στις αποσχισθείσες σοβιετικές δημοκρατίες, αυτοί οργάνωσαν πραξικόπημα εναντίον του. Ο Γκορμπατσόφ τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στην Κριμαία. Αλλά οι πραξικοπηματίες απέτυχαν επειδή οι άνθρωποι στη Μόσχα, με επικεφαλής τον νεοεκλεγέντα Ρώσο πρόεδρο Γέλτσιν, αντιστάθηκαν.

Όταν ο Γκορμπατσόφ επέστρεψε στη Μόσχα από την Κριμαία, ο κόσμος ήταν διαφορετικός. Oι σοβιετικές δομές είχαν απαξιωθεί. Στις 25 Δεκεμβρίου του 1991, λίγες ώρες πριν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Γκορμπατσόφ ανακοίνωσε μέσω τηλεοράσεως την παραίτησή του ως Προέδρου της Σοβιετικής Ένωσης.

Ως υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 1996, έλαβε μόλις 0,5% των ψήφων. Στη Δύση, από την άλλη πλευρά, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παρέμεινε δημοφιλής και έχαιρε εκτιμήσεως ακόμη και μετά την παραίτησή του. Ίσως μια μέρα ο Γκορμπατσόφ να τύχει μεγαλύτερης αναγνώρισης και στη Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, θα έχει πάντα μια σημαντική και πολύτιμη θέση στα γερμανικά βιβλία ιστορίας.

Η Δύση τον υμνεί, η Ρωσία δεν πενθεί

Στη Ρωσία, οι επίσημες αντιδράσεις ήταν επιφυλακτικές. Στο σύντομο συλλυπητήριο τηλεγράφημά του ο πρόεδρος Πούτιν σημείωσε ότι ο Γκορμπατσόφ υπήρξε ένας άνθρωπος με «τεράστια επίδραση στην πορεία της παγκόσμιας Ιστορίας», που «συνειδητοποίησε την ανάγκη μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση των οξυμμένων προβλημάτων». Καταγραφή του αυτονόητου, χωρίς καμία θετική ή αρνητική αξιολόγηση. Περισσότερο εύγλωττος ήταν ο εκπρόσωπος Τύπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, ο οποίος του καταλόγισε «ρομαντικές, ανεκπλήρωτες προσδοκίες» για τη συμπεριφορά μιας «αιμοδιψούς» Δύσης έναντι της Ρωσίας. Στελέχη του κυβερνώντος κόμματος τον κατηγόρησαν για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ενώ το Κ.K. τον χαρακτήρισε «προδότη». Μόνο το μικρής επιρροής φιλελεύθερο κόμμα Γιαμπλόκο και ο Αλεξέι Ναβάλνι του έπλεξαν το εγκώμιο.

Η γεννημένη στην Αν. Γερμανία Αγκελα Μέρκελ δήλωσε ότι ο Γκορμπατσόφ «έγραψε την παγκόσμια Ιστορία» και επηρέασε και τη δική της ζωή. [EPA / JESCO DENZEL]

Δυτικοί ηγέτες ξεχωρίζουν τον αρχιτέκτονα της περεστρόικα από τον αυταρχικό Πούτιν, αλλά οι Ρώσοι τον βλέπουν διαφορετικά.

Ουκρανία και Λιθουανία

Παραδόξως, αλλά όχι αδικαιολόγητα, αρνητικές αποτιμήσεις διατυπώθηκαν και από χώρες που συγκαταλέγονται στους σφοδρότερους επικριτές της σημερινής Ρωσίας. Οι Ουκρανοί δεν λησμόνησαν ότι ο Γκορμπατσόφ, παρά τις επικρίσεις του για την αυταρχική στροφή του Πούτιν στο εσωτερικό, επικρότησε την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, με αποτέλεσμα το Κίεβο να του απαγορεύσει την είσοδο στη χώρα. Από την πλευρά του ο Λιθουανός υπουργός Εξωτερικών Γκαμπρέλιους Λαντσεμπέργκις υπενθύμισε ότι ο Γκορμπατσόφ διέταξε σοβιετικά στρατεύματα να εισβάλουν στη χώρα του, τον Ιανουάριο του 1991, για να τσακίσουν το κίνημα της ανεξαρτησίας, αφήνοντας πίσω τους 14 νεκρούς και 140 τραυματίες.

Εγκάρδιες σχέσεις με τον τότε ηγέτη της Ανατολικής Γερμανίας Ερικ Χόνεκερ, που τον υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο του Αν. Βερολίνου το 1987. [Α.Ρ.]

Χθες το απόγευμα, το Ιδρυμα Γκορμπατσόφ έκανε γνωστό ότι η κηδεία του θανόντος θα γίνει το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου στη Μόσχα και συγκεκριμένα στην Αίθουσα των Κιόνων, στο Σπίτι των Συνδικάτων, όπου εκτέθηκαν σε λαϊκό προσκύνημα αρκετοί ηγέτες επί Σοβιετικής Ενωσης, συμπεριλαμβανομένου του Ιωσήφ Στάλιν. Η σορός του Μιχαήλ Σεργκέγεβιτς θα ενταφιαστεί στο κοιμητήριο Νοβοντεβίτσι, δίπλα στη σύζυγό του, Ραΐσα. Στο ίδιο κοιμητήριο αναπαύονται ποιητές, διανοούμενοι και πολιτικοί πρώτης γραμμής, όπως ο Μπόρις Γέλτσιν και ο Νικήτα Χρουστσόφ – οι υπόλοιποι ηγέτες της ΕΣΣΔ ενταφιάστηκαν στα τείχη του Κρεμλίνου. Δεν είχε γίνει γνωστό μέχρι χθες το βράδυ αν θα τελεστεί κρατική κηδεία, ούτε αν ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα παραστεί στην τελετή.

ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΠΟΥΤΙΝ, Πρόεδρος της Ρωσίας

«Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε τεράστιο αντίκτυπο στον ρουν της παγκόσμιας Ιστορίας, έχοντας συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα ριζικών μεταρρυθμίσεων. Την ίδια στιγμή, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το σημαντικό φιλανθρωπικό, ανθρωπιστικό και εκπαιδευτικό έργο της συζύγου του, Ραΐσα».

ΤΖΟ ΜΠΑΪΝΤΕΝ, Πρόεδρος των ΗΠΑ

«Ο Γκορμπατσόφ είχε το θάρρος να παραδεχθεί ότι τα πράγματα έπρεπε να αλλάξουν. Αυτές ήταν πράξεις σπάνιου ηγέτη, με φαντασία ικανή να στοχαστεί ένα νέο μέλλον και το θάρρος να διακινδυνεύσει τη σταδιοδρομία του για να το επιτύχει. Το αποτέλεσμα ήταν ένας ασφαλέστερος κόσμος και μεγαλύτερη ελευθερία για εκατομμύρια ανθρώπους».

ΕΜΑΝΟΥΕΛ ΜΑΚΡΟΝ, Πρόεδρος της Γαλλίας

«Ο πρώην ηγέτης της ΕΣΣΔ θα μείνει στην Ιστορία ως άνθρωπος της ειρήνης και σημαντικός μεταρρυθμιστής, οι επιλογές του οποίου άνοιξαν τον δρόμο της ελευθερίας για τους Ρώσους. Η προσήλωσή του στη διατήρηση της ειρήνης στην Ευρώπη άλλαξε την κοινή ιστορία της ηπείρου μας».

ΜΠΟΡΙΣ ΤΖΟΝΣΟΝ, Πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας

«Θλίβομαι από την είδηση του θανάτου του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Πάντα θαύμαζα το θάρρος και την ακεραιότητα που επέδειξε οδηγώντας τον Ψυχρό Πόλεμο σε ειρηνική κατάληξη. Σε μια στιγμή κατά την οποία ο Πούτιν επιτίθεται στην Ουκρανία, η επιμονή του να ανοίξει τη σοβιετική κοινωνία συνεχίζει να αποτελεί παράδειγμα για όλους μας».

———————

Απουσία του Πούτιν και Δυτικών ηγετών η κηδεία του Γκορμπατσόφ σήμερα

Κανένας Ευρωπαίος ηγέτης δεν αναμένεται να παραστεί στην κηδεία του τελευταίου ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, η οποία θα πραγματοποιηθεί σήμερα Σάββατο το πρωί στη Μόσχα, ενώ θα απουσιάζει και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν.

Παρά την εκτίμηση που τρέφουν το Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο στον Γκορμπατσόφ για τη συμβολή του στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει οξύνει την ένταση μεταξύ της Δύσης και της Μόσχας.

Λόγω των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία και των ρωσικών αντίμετρων έχουν σταματήσει τις εμπορικές πτήσεις μεταξύ της χώρας και των χωρών μελών της ΕΕ. Παράλληλα η Μόσχα, σε απάντηση στις δυτικές κυρώσεις, έχει απαγορεύσει την είσοδο στο έδαφός της σε Δυτικούς πολιτικούς.

Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς δήλωσε ότι δεν έχει λάβει πρόσκληση για να παραστεί στην κηδεία του Γκορμπατσόφ. Η προκάτοχός του Άγγελα Μέρκελ αρνήθηκε την πρόσκληση, επικαλούμενη έναν τραυματισμό στο γόνατο.

Ωστόσο, διπλωμάτες και πρεσβευτές θα παραστούν στην τελετή, μεταξύ των οποίων ο Γάλλος πρεσβευτής στη Μόσχα Πιερ Λεβί, όπως και ο Αμερικανός Τζον Σάλιβαν.

Ο Πούτιν μετέβη την Πέμπτη στο νοσοκομείο της Μόσχας όπου πέθανε ο 91χρονος Γκορμπατσόφ, έπειτα από «μακρά και σοβαρή ασθένεια». Ο Ρώσος πρόεδρος κατέθεσε ένα μπουκέτο κόκκινα τριαντάφυλλα κοντά στο ανοικτό φέρετρο του τελευταίου ηγέτη της ΕΣΣΔ, τήρησε ενός λεπτού σιγή και έσκυψε το κεφάλι του σε ένδειξη σεβασμού.

Δεν κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους

Ωστόσο, στη Ρωσία δεν κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους, αν και, όπως υπογράμμισε το Κρεμλίνο, η τελετή του θα έχει «όλα τα στοιχεία μιας κρατικής κηδείας».

Η κόρη του Γκορμπατσόφ Ιρίνα έχει δηλώσει ότι η τελετή θα είναι σεμνή και θα πραγματοποιηθεί σήμερα στις 10:00 (τοπική ώρα και ώρα Ελλάδας). Η σορός του θα εκτεθεί στην Αίθουσα των Κιόνων, στο Σπίτι των Συνδικάτων, κοντά στο Κρεμλίνο όπως συνέβαινε κατά παράδοση με τους Σοβιετικούς ηγέτες.

Θα ταφεί στο νεκροταφείο Νοβοντεβίτσι της Μόσχας, δίπλα στη σύζυγό του Ραΐσα που πέθανε το 1999.

Πηγή: kathimerini.gr, liberal.gr

Μοιραστείτε το:
Tagged