Πανευρωπαϊκή εισαγγελία διαφθοράς για το Ταμείο Ανάκαμψης: Την αρνούνται Ουγγαρία και Πολωνία
Η Λάουρα Κοβέσι είναι η πρώτη Ευρωπαία Εισαγγελέας που θα κληθεί να προασπίσει τα κοινοτικά κονδύλια από τις απάτες. Φωτογραφία via www.youtube.com/watch?v=B4AS8jh6s-g
Την 1η Ιουνίου αναλαμβάνει καθήκοντα η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Πρώτο της μέλημα είναι να αποτρέψει καταχρήσεις και διασπάθιση κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης.
«Περισσότερα χρήματα, μεγαλύτερη ευελιξία, λιγότεροι κανόνες». Με αυτά τα λόγια περιγράφει τη λειτουργία του Ταμείου Ανάκαμψης η πρώτη επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) Λάουρα Κόβεσι. Πρώην εισαγγελέας κατά της διαφθοράς στη Ρουμανία και από το 2013 επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας κατά της διαφθοράς, η Κοβέσι εκτιμά ότι η νέα Ευρωπαϊκή Εισαγγελία επωμίζεται ένα «τεράστιο έργο». Το σίγουρο είναι ότι με την προϋπηρεσία που διαθέτει, έχει αποκτήσει πολύτιμες εμπειρίες και προσλαμβάνουσες για τη νέα της αποστολή.
Σημείο αναφοράς στην καταπολέμηση της διαφθοράς
Ιδιαίτερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέμενε, για πολλά χρόνια, στη σύσταση της νέας Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (European Public Prosecutors Office, EPPO). Η μέχρι πρότινος εμπειρία έδειχνε ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Καταπολέμηση της Απάτης (OLAF) δεν επαρκούσε για να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι για διασπάθιση κοινοτικών πόρων, καθώς δεν διέθετε εισαγγελείς, οι οποίοι θα μπορούσαν να φέρουν πιθανές υποθέσεις απάτης στο δικαστήριο.
Η νέα Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει έδρα στο Λουξεμβούργο, αλλά η εύρυθμη λειτουργία της προϋποθέτει την αγαστή συνεργασία με τις αρμόδιες διωκτικές αρχές όλων των κρατών-μελών. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Αρχικά ήταν η Μάλτα που είχε καθυστερήσει τον ορισμό αρμόδιου εισαγγελέα, σήμερα καθυστερεί ο Σλοβένος πρωθυπουργός Γιάνες Γιάνσα, ο οποίος μάλλον επιχειρεί να δυσχεράνει το έργο των Ευρωπαίων «αδιάφθορων».
Ο ευρωβουλευτής των Γερμανών Φιλελευθέρων (FDP) Μόριτς Κέρνερ υποστηρίζει ότι «είναι σκάνδαλο αυτό που συμβαίνει στη Σλοβενία και αυτό φαίνεται από τη δραστηριότητα του Γιάνσα στο Twitter, που θυμίζει Ντόναλντ Τραμπ…» Κι όμως, παρά τις όποιες δυσκολίες, η νέα Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θεωρείται σημείο αναφοράς στις προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Η γερμανίδα ευρωβουλευτής των Σοσιαλδημοκρατών (SPD) Καταρίνα Μπάρλεϊ, κάνει λόγο για ένα ευρύτερο πολιτικό στοίχημα: «Πάντοτε υπήρχε διαφθορά, αλλά τώρα βλέπουμε συγκεκριμένες δυνάμεις, οι οποίες επιχειρούν να υπονομεύσουν τις αξίες μας» λέει η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης. Από αυτή την άποψη, επισημαίνει, η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας αποτελεί και μία προσπάθεια της Ευρώπης να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
Υπερεθνική δικαστική έρευνα
Η ενεργός συμμετοχή όλων των κρατών-μελών αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για να ευοδωθεί το έργο της νέας διωκτικής αρχής. Η επικεφαλής Λάουρα Κοβέσι και ο αναπληρωτής της, ο Γερμανός Αντρές Ρίτερ, θα συνεργάζονται με ένα δίκτυο 23 εθνικών εισαγγελέων και θα κρίνουν από κοινού, εάν μία καταγγελία πρέπει να οδηγήσει σε δικαστική έρευνα. Έγκριτοι νομικοί σε κάθε κράτος-μέλος θα στηρίζουν το έργο τους, ενώ στο Λουξεμβούργο προβλέπεται να συνδράμει τις έρευνες ένα δίκτυο οικονομικών αναλυτών και άλλων ειδικών σε πιο εξειδικευμένα ζητήματα, για παράδειγμα στο διασυνοριακό ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
Σε περίπτωση που οι ειδικοί της EPPO κρίνουν ότι μία υπόθεση πρέπει να οδηγηθεί στα δικαστήρια, τη σκυτάλη θα πρέπει να πάρουν οι διωκτικές αρχές της χώρας εκείνης, στην οποία λαμβάνουν χώρα οι αδιαφανείς πρακτικές. Αλλά η συνεργασία των εθνικών κυβερνήσεων είναι εθελοντική δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει συσταθεί στη βάση της αποκαλούμενης «ενισχυμένης συνεργασίας», δηλαδή με διακρατική διαπραγμάτευση και όχι με ευρύτερη ευρωπαϊκή απόφαση.
Η Ουγγαρία και η Πολωνία αρνούνται να συνδράμουν το έργο της νέας διωκτικής αρχής, ενώ απέχουν επίσης η Δανία, η Σουηδία και Ιρλανδία. Ειδικά στην Ουγγαρία έχουν ακουστεί πολλά για την τακτική του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν να ανταμείβει συγγενείς και υποστηρικτές με κοινοτικά κονδύλια. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα μπορούσε να διαλευκάνει μία σειρά από αμφιλεγόμενες υποθέσεις, αλλά ο Όρμπαν αντικρούει σθεναρά κάθε προσπάθεια να συμμετάσχει η Ουγγαρία στον νέο θεσμό.
Υποψίες σκανδάλων και για την Ελλάδα
Ωστόσο, ο ευρωβουλευτής των Πρασίνων Σεργκέι Λαγκόντσκι δεν θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα είναι απλώς ένας «χάρτινος τίγρης» χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες, ακόμη και αν κάποιες χώρες δεν συμμετέχουν. «Δεν μπορούν οι χώρες αυτές να αποφασίζουν για όλους», επισημαίνει. «Αλλά δεν μπορούν και να αδιαφορούν πλήρως. Αν μη τι άλλο το έργο της Εισαγγελίας ασκεί εύλογη πολιτική πίεση».
Σύμφωνα με τη «Διεθνή Διαφάνεια» πέντε κράτη-μέλη της ΕΕ βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο όσον αφορά στην αποτελεσματική δίωξη υποθέσεων διαφθοράς και κατάχρησης κοινοτικών κονδυλίων. Πρόκειται για την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, την Κροατία και την Ελλάδα. Και στις πέντε αυτές χώρες ο επικεφαλής της «Διεθνούς Διαφάνειας» Μίχιελ φαν Χούτεν βλέπει αρκετές υποθέσεις απάτης με ευρωπαϊκά κονδύλια, παραπέμποντας στην τελευταία ετήσια έκθεση της οργάνωσης.
Από την πλευρά της η εισαγγελέας Λάουρα Κόβεσι δεν θέλει να σχολιάσει το γεγονός ότι ορισμένα κράτη-μέλη δεν επιθυμούν συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Αποφεύγει τις πολιτικές δηλώσεις κάθε είδους, σε μία προσπάθεια να προστατεύσει το κύρος του θεσμού. Αλλά οι προσδοκίες των Ευρωπαίων είναι τεράστιες. Είναι ενδεικτικό ότι οι οικογένειες της Ντάφνε Καρουάνα Γκαλίσια και του Γιαν Κούτσιακ, δύο δημοσιογράφων που πλήρωσαν με τη ζωή τους την προσπάθειά τους να αποκαλύψουν υποθέσεις διαφθοράς, εκφράζουν την υποστήριξή τους για τη Λάουρα Κοβέσι, λέγοντας ότι είναι «η πιο θαρραλέα και η πιο κατάλληλη υποψήφια» γι’ αυτή τη δουλειά.
Στα 33 της ήταν η νεότερη γενική εισαγγελέας της Ρουμανίας. Το 2013 έγινε επικεφαλής εισαγγελέας κατά της διαφθοράς. Aπολύθηκε με εντολή του υπουργού Δικαιοσύνης το 2018 για «υπέρβαση εξουσίας». Οταν έθεσε υποψηφιότητα για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η χώρα της δεν τη στήριξε
«Θα φτιάξουμε δίκτυο αποκάλυψης της διαφθοράς»
Στη συνέντευξή της, η Κόβεσι αποφεύγει ευθαρσώς να σχολιάσει την πολιτική της Ρουμανίας, αλλά και τα πολιτικά ζητήματα γενικότερα. Τη ρωτάμε τι θα γίνει αν ο EPPO βρει ένοχο έναν πρωθυπουργό ή έναν υπουργό κράτους-μέλους. «Φυσικά και θα ενεργήσουμε», μας απαντά. «Η εισαγγελία θα είναι ανεξάρτητη και θα πρέπει να αποδείξουμε ότι ο νόμος είναι ίσος για όλους».
Πέρασε από σαράντα κύματα. Οχι μόνο ως επικεφαλής της υπηρεσίας κατά της διαφθοράς στη χώρα της τη Ρουμανία, αλλά και μετά, όταν αναδείχθηκε η πρώτη Ευρωπαία Εισαγγελέας. Παρά τις αντιρρήσεις του Βουκουρεστίου, αλλά και τον σκληρό ανταγωνισμό από τους πολύπειρους συνυποψηφίους της, η Λάουρα Κοντρούτσα Κόβεσι (Laura Codruţa Kövesi) εξελέγη τελικά στον νώτατο εισαγγελικό θώκο της Ευρώπης τον Σεπτέμβριο του 2019. Και μόλις προχθές, 21 μήνες μετά, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (European Public Prosecutor’s Office-EPPO) ξεκίνησε επιτέλους να λειτουργεί!
Ο EPPO είναι ένας νέος υπερεθνικός θεσμός, με έδρα το Λουξεμβούργο, στον οποίο συμμετέχουν 22 χώρες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Πέντε χώρες έχουν επιλέξει να μη λάβουν μέρος – αν και με κάποιες έχουν ήδη βρεθεί άλλες φόρμουλες συνεργασίας. Ωστόσο, άλλες που τυπικά συμμετέχουν, όπως η Σλοβενία, δημιουργούν μόνο προβλήματα – το τελευταίο «επεισόδιο» είναι ότι ο Σλοβένος πρωθυπουργός αρνείται να διορίσει τους δύο εισαγγελείς που έχουν εκλεγεί.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ύστερα από μάχη, η Κομισιόν διέθεσε τελικά έναν γενναίο προϋπολογισμό (περίπου 45 εκατ. ευρώ) για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, αλλά δεν της έδωσε το δικαίωμα να προσλαμβάνει ειδικούς συνεργάτες!
«Η Επιτροπή έδωσε 7 εκατ. παραπάνω από αυτά που μας έδινε αρχικά. Κι αναρωτιέμαι γιατί μας τα έδωσαν; Για να αγοράσουμε λουλούδια; Χρειαζόμαστε ακόμα 50 αναλυτές και ειδικούς στην οικονομική έρευνα για να μπορέσουμε να είμαστε αποτελεσματικοί. Αν δεν μας αφήσουν να τους προσλάβουμε, θα τους επιστρέψω τα χρήματα», δηλώνει η Κόβεσι.
Η «Εφ. Συν.» μίλησε με τη γυναίκα που έχει χαρακτηριστεί η «τσαρίνα της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της απάτης», στο πλαίσιο μιας συνέντευξης με μικρή ομάδα Ευρωπαίων ανταποκριτών. Κοφτή, σταράτη, ξεκάθαρη, η Κόβεσι εξήγησε τις νέες της αρμοδιότητες, αλλά και τις προκλήσεις που έχει μπροστά της. Βασική αρμοδιότητα είναι η διεξαγωγή ερευνών για απάτες που σχετίζονται με ευρωπαϊκά κονδύλια και τον ΦΠΑ. Ομως η πρώτη και βασική αποστολή της, αναμφίβολα, θα είναι η εποπτεία της δαπάνης των δισεκατομμυρίων ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης.
Είχε όνειρο να γίνει επαγγελματίας μπασκετμπολίστρια. Και πράγματι, έπαιζε στην εθνική ομάδα Νέων στη Ρουμανία, τερμάτισε μάλιστα δεύτερη στο Πρωτάθλημα Γυναικών FIBA Ευρώπης Κάτω των 16 το 1989. Επηρεασμένη από τον πατέρα της που ήταν εισαγγελέας, σπούδασε Νομική και μετά εξειδικεύτηκε στο ποινικό δίκαιο. Δεν ήταν εύκολο. Το πρώτο πράγμα που άκουσε όταν είπε ότι ήθελε να γίνει εισαγγελέας, έχει πει, ήταν ότι «η εισαγγελία δεν είναι για γυναίκες». Δούλεψε σκληρά και τα κατάφερε.
Στα 33 της, ήταν η νεότερη γενική εισαγγελέας της Ρουμανίας. Το 2013, έγινε επικεφαλής εισαγγελέας κατά της διαφθοράς (DNA λέγεται η υπηρεσία). Σύντομα, θα αποκάλυπτε σκάνδαλα που συγκλόνισαν τη Ρουμανία – έφτασε να ασκήσει δίωξη και σε έναν πρώην πρωθυπουργό! Σε μια δημοσκόπηση επί της θητείας της, το 60% δήλωσε ότι εμπιστεύεται την DNA, ενώ μόνο το 11% το Κοινοβούλιο.
Αυτό –και όχι μόνο– έκανε την Κόβεσι στόχο κατασκοπίας και επιθέσεων στα μέσα ενημέρωσης. «Με κατηγορούσαν ότι επειδή ερευνούσα πολλές υποθέσεις, χαλούσα το όνομα της Ρουμανίας στο εξωτερικό», εξηγεί. «Μια χώρα που δεν έχει υποθέσεις διαφθοράς, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κιόλας. Στόχος του EPPO είναι να φτιάξει το δίκτυο που θα τις αποκαλύψει. Και έχουν επιλεγεί πολύ καλοί εισαγγελείς και στις 22 χώρες».
Πέντε χρόνια έμεινε στην DNA. Aπολύθηκε με εντολή του υπουργού Δικαιοσύνης τον Ιούλιο του 2018 για υπέρβαση εξουσίας. Ακολούθησαν μαζικές διαδηλώσεις στους δρόμους της χώρας. Το κράτος δικαίου ήταν έτοιμο να καταρρεύσει. Οταν έθεσε υποψηφιότητα για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η χώρα της δεν τη στήριξε.
Στη συνέντευξή της, η Κόβεσι αποφεύγει ευθαρσώς να σχολιάσει την πολιτική της Ρουμανίας, αλλά και τα πολιτικά ζητήματα γενικότερα. Τη ρωτάμε τι θα γίνει αν ο EPPO βρει ένοχο έναν πρωθυπουργό ή έναν υπουργό κράτους-μέλους. «Φυσικά και θα ενεργήσουμε», μας απαντά. «Η εισαγγελία θα είναι ανεξάρτητη και θα πρέπει να αποδείξουμε ότι ο νόμος είναι ίσος για όλους. Υπάρχουν προβλέψεις για άρση ασυλίας, έχουμε εργαλεία και θα τα χρησιμοποιήσουμε».
Τη ρωτάμε και πιο ειδικά, για την Ελλάδα. Μέχρι στιγμής δεν έχει κάποια υπόθεση ή καταγγελία, είπε. Και με τη λίστα της «Διεθνούς Διαφάνειας», η οποία ενέταξε την Ελλάδα ανάμεσα σε πέντε χώρες «που δεν αντιμετωπίζουν επαρκώς τη διαφορά»;
«Είναι δύσκολο να συγκρίνεις τη διαφθορά από χώρα σε χώρα. Δεν συγκρίνεις απαραίτητα όμοια πράγματα. Η νομοθεσία είναι διαφορετική, τα διαθέσιμα μέσα ποικίλλουν. Αυτό είναι το σημαντικό με τον EPPO: είναι ένα γραφείο. Σε περίπτωση διασυνοριακής απάτης, το κράτος με τη μεγαλύτερη δυνατότητα θα αναλαμβάνει το πέρας της υπόθεσης. Θα υπάρχει συντονισμός και συνεργασία σε όλα τα επίπεδα», εξήγησε.
Μόλις λίγες μέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, η Ευρωπαία Εισαγγελέας έχει ήδη ξεκινήσει να δουλεύει. «Η πρώτη υπόθεση ήρθε από τη Γερμανία. Και την ίδια ημέρα λάβαμε ακόμα τρεις περιπτώσεις από άλλες χώρες», αποκαλύπτει. Η Κόβεσι αναμένει χιλιάδες υποθέσεις απάτης, διαφθοράς με τα ευρωπαϊκά κονδύλια και τον ΦΠΑ, περιπτώσεις ξεπλύματος χρήματος.
Οι Βρυξέλλες γνωρίζουν πολύ καλά τον καθοριστικό ρόλο που αναμένεται να παίξει η εισαγγελία στην επιτήρηση της εφαρμογής του Ταμείου Ανάκαμψης. Η ταχύτητα που απαιτεί η ανάκαμψη από την πανδημία μπορεί να ανοίξει την όρεξη στους κακόβουλους. Επίσης, ο μηχανισμός αιρεσιμότητας των ευρωπαϊκών κονδυλίων του Ταμείου συνδέεται με την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, κάτι που επίσης θα επιβλέπει η Κόβεσι.
Η ίδια ξέρει ότι δεν μπορεί να αναμένει άμεσα αποτελέσματα. «Ακόμα και αν έχουμε κάποιο κατηγορητήριο σύντομα, μπορεί να χρειαστούν ένα ή δύο χρόνια μέχρι να έχουμε οριστικές καταδίκες στο δικαστήριο. Αλλά έχουμε αποφασιστικότητα για να κάνουμε τη δουλειά. Ελπίζω ότι θα έχουμε τα πρώτα αξιόπιστα αποτελέσματα πολύ σύντομα», τονίζει.
Εν αναμονή οι δύο Ελληνες εισαγγελείς
«Δεν υπάρχει ακόμη απόφαση για τους δύο Ελληνες εισαγγελείς που εκκρεμεί ο διορισμός τους». Ρωτήσαμε και για την καθυστέρηση που καταγράφεται σχετικά με την ανάδειξη των δύο από τους εφτά Ελληνες εισαγγελείς εφετών που επελέγησαν από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Αρείου Πάγου.
Σύμφωνα με το γραφείο της Ευρωπαίας Εισαγγελέα, «έχουμε συνάψει συμφωνία με την Ελλάδα για εφτά Ευρωπαίους εντεταλμένους εισαγγελείς. Πρόσφατα, λάβαμε από το ελληνικό υπουργείο Δικαιοσύνης εφτά υποψηφίους. Η διαδικασία είναι ότι όλοι οι υποψήφιοι αξιολογούνται εσωτερικά από τον Ευρωπαίο Γενικό Εισαγγελέα και στη συνέχεια διορίζονται από το Σώμα μας. Οι πέντε έχουν ήδη διοριστεί, ενώ για τους δύο η διαδικασία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Επομένως, δεν υπάρχει ακόμη καμία απόφαση. Μόλις υπάρξει, θα τη δημοσιοποιήσουμε», μας είπαν.
DW // Μπάρμπαρα Βέζελ / Γιάννης Παπαδημητρίου
Πηγή: hellasjournal.com, efsyn.gr
