Αντοχές, Σκάνδαλα και Τοπικές Ρωγμές Εξουσίας
Η περίπτωση Παχατουρίδη αποτελεί πολιτικό φαινόμενο. Συνδυάζει τον παραδοσιακό λαϊκισμό με αποτελεσματική διοίκηση και απόλυτο έλεγχο του τοπικού συστήματος εξουσίας. Όμως κάθε μοντέλο φθάνει κάποτε στα όριά του.
Το ερώτημα για την επόμενη μέρα του Περιστερίου δεν αφορά μόνο την εναλλαγή προσώπων, αλλά τη μετάβαση σε μια νέα πολιτική κουλτούρα: με θεσμική λογοδοσία, διαφάνεια, κοινωνική συμμετοχή και πραγματικές απαντήσεις στις ανάγκες των δημοτών.
————————–
Ο Ανδρέας Παχατουρίδης αποτελεί μια από τις πιο μακροχρόνιες και κυρίαρχες πολιτικές φυσιογνωμίες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση της Αττικής. Εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, η παρουσία του στη διοίκηση του Δήμου Περιστερίου δεν περιορίζεται σε θεσμικά πλαίσια, αλλά εκτείνεται σε ένα ευρύ πλέγμα κοινωνικών, πολιτικών και επικοινωνιακών μηχανισμών που του εξασφαλίζουν ευρεία αποδοχή και επανεκλογή με συντριπτικά ποσοστά. Ωστόσο, παρά την εικόνα πολιτικής παντοδυναμίας, υπάρχουν ενδείξεις μιας φθίνουσας δυναμικής, κυρίως λόγω της κοινωνικής κόπωσης, της δημογραφικής αλλαγής και των υποβόσκουσων σκανδάλων.
Η ανάδειξη και η σταθεροποίηση της κυριαρχίας
Ο Παχατουρίδης εξελέγη για πρώτη φορά δήμαρχος Περιστερίου το 2002. Ήδη γνωστός από την πολιτική του παρουσία στον χώρο της Νέας Δημοκρατίας και την κοινοβουλευτική του πορεία, μετέφερε στο τοπικό επίπεδο ένα μοντέλο εξουσίας που συνδύαζε την ισχυρή προσωπική προβολή με την άμεση επικοινωνία με τους πολίτες. Το Περιστέρι της δεκαετίας του 2000 ήταν ένας δήμος με έντονη ανάγκη για αναπλάσεις, υποδομές και βελτίωση ποιότητας ζωής, κάτι που του προσέφερε το ιδανικό έδαφος για να εδραιώσει την εικόνα του ως «δημάρχου-εργάτη».
Η αναμόρφωση του κέντρου, η δημιουργία πολιτιστικών και αθλητικών δομών, η φροντίδα για πράσινους χώρους, σε συνδυασμό με την έντονη προσωπική παρουσία του σε εκδηλώσεις και τοπικά δίκτυα, τον μετέτρεψαν σε σχεδόν αυτονόητη επιλογή για μεγάλα τμήματα του εκλογικού σώματος.
Το μοντέλο εξουσίας: Προσωποπαγές, επιτελικό, μονοκεντρικό
Η διοίκηση Παχατουρίδη στηρίζεται σε ένα αυστηρά ιεραρχικό και προσωποκεντρικό σύστημα. Ο ίδιος αποτελεί το επίκεντρο όλων των κρίσιμων αποφάσεων, ενώ γύρω του έχει συγκροτηθεί μια εσωτερική ομάδα έμπιστων συνεργατών που ελέγχουν κομβικά σημεία του δημοτικού μηχανισμού. Η πολιτική στρατηγική του βασίζεται σε:
- Διαρκή προσωπική προβολή: Η εικόνα του δημάρχου είναι παντού –από αφίσες σε δημόσια έργα μέχρι τοπικά ΜΜΕ.
- Καθημερινή επαφή με τους πολίτες: Μέσω επιτόπιων παρεμβάσεων, επισκέψεων σε καταστήματα, σχολεία, πολιτιστικούς συλλόγους.
- Διαχείριση της πληροφορίας: Η πρόσβαση των πολιτών σε εναλλακτικές φωνές είναι περιορισμένη, ενώ η τοπική ειδησεογραφία συχνά εξαρτάται από τη δημοτική χρηματοδότηση.
- Συντήρηση ενός ισχυρού μηχανισμού πελατειακών σχέσεων: Ειδικά σε επίπεδο ρουσφετιών, προσλήψεων και παροχών.
Αυτό το μοντέλο, αν και αποτελεσματικό εκλογικά, δημιουργεί μια δομή εξουσίας που προσομοιάζει περισσότερο με ιδιωτική διοίκηση και λιγότερο με συμμετοχική δημοκρατία.
Σκάνδαλα, αδιαφάνεια και το ρήγμα της αξιοπιστίας
Παρά το σταθερό ηγετικό προφίλ, η διοίκηση Παχατουρίδη έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για έλλειψη διαφάνειας, ευνοιοκρατία και σπατάλες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά τη διαρροή εγγράφου για εργολαβίες και «στημένες» διαδικασίες, με αναφορές σε προμηθευτή «Κώστα» που αποκαλύπτει ένα πιθανό παρασκήνιο κατανομής έργων.
Οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης για:
- απευθείας αναθέσεις,
- ασαφή κριτήρια στις προσλήψεις μέσω κοινωφελών προγραμμάτων,
- έλλειψη συμμετοχικότητας στον προϋπολογισμό,
δεν βρίσκουν συνήθως αντίκρισμα σε θεσμικούς ελέγχους, όμως ενισχύουν την εικόνα ενός καθεστώτος που λειτουργεί με όρους εξουσιαστικής αυτάρκειας.
Η απουσία λογοδοσίας, η σχεδόν ανύπαρκτη δημόσια διαβούλευση και η χρήση δημοτικής προβολής για προσωπική πολιτική κεφαλαιοποίηση είναι ζητήματα που θίγονται όλο και πιο έντονα από νεότερους και πιο ενεργούς πολίτες.
Η πολιτική αντιπολίτευση και η αδυναμία ανατροπής του συσχετισμού
Η εκλογική κυριαρχία Παχατουρίδη ενισχύεται και από την αδυναμία της αντιπολίτευσης να συγκροτήσει ένα ενιαίο και ελκυστικό εναλλακτικό αφήγημα. Παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες παρατάξεων όπως η Αριστερή Κίνηση Περιστερίου, οι Ενεργοί Πολίτες και η Ριζοσπαστική Πρωτοβουλία, λείπει ο ηγέτης που θα μπορούσε να εκφράσει ένα πλειοψηφικό ρεύμα αλλαγής.
Η τοπική Αριστερά, -Λαϊκή Συσπείρωση, κλπ- έχει προτάσεις και δυναμισμό σε επίπεδο βάσης, αλλά υστερεί στην επικοινωνιακή απεύθυνση και δεν έχει κατορθώσει να αποσπάσει κρίσιμες συμμαχίες. Οι δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ λειτουργούν κατακερματισμένα, με περιορισμένο έρεισμα σε λαϊκές συνοικίες και χωρίς συνεκτικό σχέδιο για την επόμενη μέρα.
Επίσης, οι προσπάθειες ανεξάρτητων σχημάτων είναι περιορισμένης εμβέλειας, λόγω ελλιπούς χρηματοδότησης και αδυναμίας να «σπάσουν» το φράγμα της προβολής.
Δημογραφικές και κοινωνικές μετατοπίσεις
Οι μεγαλύτερες προκλήσεις για την κυριαρχία Παχατουρίδη δεν έρχονται (ακόμη) από την κάλπη, αλλά από βαθύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές μεταβολές. Συγκεκριμένα:
- Ανανεωμένο κοινωνικό σώμα: Οι γενιές των 20-35 είναι πλέον πολυπληθείς και πολιτικά ανήσυχες. Δεν έχουν αναφορές στον «παλιό Παχατουρίδη» και ζητούν διαφάνεια, συμμετοχή και κοινωνική πολιτική.
- Αύξηση ανισοτήτων: Παρά τις βιτρίνες, το Περιστέρι αντιμετωπίζει ζώνες υποβάθμισης, ανεργίας, ακριβών ενοικίων και υποχρηματοδοτημένων υποδομών, ιδίως στα σχολεία.
- Δυσαρέσκεια για τον τρόπο άσκησης εξουσίας: Ο συγκεντρωτισμός ερμηνεύεται πλέον από νέους πολίτες ως αδιαφορία ή πολιτικός αυταρχισμός.
- Αντίληψη πολιτικής ακινησίας: Πολλοί δημότες βλέπουν την παρούσα διοίκηση ως εγκλωβισμένη σε μια επαναλαμβανόμενη εικόνα.
Προς μια περίοδο φθοράς;
Παρότι η κυριαρχία Παχατουρίδη παραμένει μέχρι στιγμής σταθερή, η φθορά είναι αθροιστική. Το 2023 επανεξελέγη με υψηλό ποσοστό, αλλά με μικρότερη δυναμική σε κρίσιμες συνοικίες και 10.000 περίπου λιγότερους ψήφους της παράταξής του.. Ο κοινωνικός ιστός παρουσιάζει ρωγμές και η επικοινωνιακή κόπωση είναι ορατή.
Το ερώτημα δεν είναι αν θα αμφισβητηθεί –αυτό είναι βέβαιο– αλλά πότε και από ποιο σχήμα. Αν ο ίδιος αποχωρήσει, το δίκτυο εξουσίας του δύσκολα θα διατηρηθεί ακέραιο. Αν επιμείνει σε μία ακόμη υποψηφιότητα, θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα πιο απαιτητικό και πολιτικοποιημένο εκλογικό σώμα.
Επιμύθιο
Η περίπτωση Παχατουρίδη αποτελεί πολιτικό φαινόμενο. Συνδυάζει τον παραδοσιακό λαϊκισμό με αποτελεσματική διοίκηση και απόλυτο έλεγχο του τοπικού συστήματος εξουσίας. Όμως κάθε μοντέλο φθάνει κάποτε στα όριά του.
Το ερώτημα για την επόμενη μέρα του Περιστερίου δεν αφορά μόνο την εναλλαγή προσώπων, αλλά τη μετάβαση σε μια νέα πολιτική κουλτούρα: με θεσμική λογοδοσία, διαφάνεια, κοινωνική συμμετοχή και πραγματικές απαντήσεις στις ανάγκες των δημοτών.
Το αν αυτή η μετάβαση θα έρθει ειρηνικά ή εκρηκτικά, σταδιακά ή εκλογικά, εξαρτάται από το αν οι τοπικές κοινωνικές δυνάμεις θα αποκτήσουν λόγο, πρόταση και εναλλακτική ηγεσία.
Η κυριαρχία Παχατουρίδη, όσο και αν παραμένει παρούσα, δεν είναι πια χωρίς αμφισβήτηση. Και αυτό, από μόνο του, είναι πολιτικό γεγονός πρώτης γραμμής.
Νίκος Παρίκος
