Τι ισχύει στην Ευρώπη και άλλα κράτη για την παραγραφή αδικημάτων «Σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων»

Δικαιοσύνη Παιδιά-Έφηβοι
Μοιραστείτε το:

Σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων: Τι ισχύει στην Ευρώπη και άλλα κράτη για την παραγραφή αδικημάτων

Πολλές χώρες ανά τον κόσμο έχουν χτίσει εδώ και χρόνια ένα πλέγμα νομικών “οχυρών” προκειμένου να προστατευθούν οι ανήλικοι από την σεξουαλική κακοποίηση. Τι ισχύει στην Ευρώπη και άλλα κράτη για την παραγραφή αδικημάτων, το δημοψήφισμα της Ελβετίας και το απαράγραπτο άλλων χωρών.

Ενώ στην Ελλάδα, με αφετηρία τις καταγγελίες και την ποινική διαδικασία σε βάρος του σκηνοθέτη, Δημ. Λιγνάδη, διεξάγεται αυτές τις μέρες συζήτηση περί αυστηροποίησης και αλλαγών του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, πολλές χώρες ανά τον κόσμο έχουν χτίσει εδώ και χρόνια ένα πλέγμα νομικών “οχυρών” προκειμένου να προστατευθούν οι ανήλικοι από την σεξουαλική κακοποίηση.

Η ιστοσελίδα dikastiko.gr κατέγραψε με τη βοήθεια του δικηγόρου Ηλία Μπίσια, Δρ. του Πανεπιστημίου Ζυρίχης, τις διεθνείς ρυθμίσεις για την αποτροπή της ατιμωρησίας των δραστών της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, οι οποίες κατατείνουν σε δυο συμπεράσματα:

  • Πρώτον, καθιερώνεται “απαράγραπτο” για σεξουαλικά εγκλήματα κατά ανηλίκων (π.χ. η Ελβετία έκανε δημοψήφισμα το 2008) που δεν έχουν συμπληρώσει το 12έτος, ενώ η 15ετής παραγραφή αρχίζει να μετράει από τη συμπλήρωση του 25ου έτους της ηλικίας του θύματος.
  • Δεύτερον, απαράγραπτο προβλέπεται π.χ. στην Αυστρία, αν από την κακοποίηση επέλθει θάνατος, ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση π.χ. στη Γερμανία η παραγραφή είναι τουλάχιστον 20ετής και αρχίζει να μετράει από το 30ο έτος της ηλικίας του θύματος.
  • Απαράγραπτο ισχύει και στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, τον Καναδά και αρκετές Πολιτείες των ΗΠΑ.

Πρόταση

Όπως αναφέρει ο κ. Μπίσιας, “…η επιμήκυνση του χρόνου παραγραφής, η έναρξή της τουλάχιστον μετά το 30ο έτος ηλικίας του θύματος, ή ακόμα και η κήρυξη ορισμένων εγκλημάτων ως απαράγραπτων, αποτελούν ενδεδειγμένα εργαλεία για την πάταξη του νοσηρού φαινομένου της παιδεραστίας. Οι ισχύουσες διατάξεις του ελληνικού ΠΚ περί παραγραφής χρήζουν άμεσης βελτίωσης στο σύνολό τους, καθώς, σε σχέση με τα οριζόμενα στις χώρες που προαναφέρθηκαν, υστερούν στην καθοριστική αποτροπή της ατιμωρησίας”.

Ολόκληρο το άρθρο έχει ως εξής:

Η παραγραφή των εγκλημάτων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών υπό δικαιοσυγκριτική σκοπιά / Υπάρχει στην Ελλάδα βούληση για αποτροπή της ατιμωρησίας;

Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα (ΠΚ), οι κακουργηματικές πράξεις, ακόμα και οι πλέον αποτρόπαιες και ειδεχθείς, υπόκεινται ανεξαιρέτως σε παραγραφή.

Η θλιβερή επικαιρότητα των τελευταίων εβδομάδων με επίκεντρο την αποκάλυψη υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και ενηλίκων καταδεικνύει ότι το  κοινό περί δικαίου αίσθημα δοκιμάζεται εντόνως όταν οι δράστες παραμένουν ατιμώρητοι λόγω παραγραφής.

Υπό το πρίσμα αυτό, το ζήτημα του ακαταδίωκτου των εγκλημάτων ιδιαίτερης ηθικής απαξίας πυροδοτεί ευλόγως το δημόσιο διάλογο περί αναγκαιότητας επιμήκυνσης των χρόνων παραγραφής ή ακόμα και θέσπισης του απαράγραπτου ορισμένων εγκλημάτων, με κριτήριο την βαρύτητά τους.

Ο θεσμός της παραγραφής των αξιοποίνων πράξεων είναι γνωστός ήδη από το ρωμαϊκό δίκαιο και αναμφίβολα αποτελεί κατάκτηση του νομικού μας πολιτισμού. Εντούτοις, από την ενδεικτική παράθεση συγκριτικών στοιχείων από άλλα δικαιϊκά συστήματα   διαπιστώνεται ότι η παραγραφή δεν μπορεί να συνιστά απαρέγκλιτο κανόνα για το σύνολο των εγκλημάτων. Η σθεναρή βούληση της Πολιτείας να αποτρέπει την ατιμωρησία π.χ. των σεξουαλικών εγκλημάτων με ανήλικα θύματα, φαίνεται να σταθμίζεται σε κάποιες χώρες διαφορετικά και εν τέλει υπερέχει των επιχειρημάτων που συνηγορούν υπέρ της παραγραφής.

Ο δικαιοπολιτικός στόχος της αντιμετώπισης του φαινομένου του ακαταδίωκτου των ως άνω (καθώς και συναφών) αδικημάτων θα μπορούσε να επιτευχθεί  – όπως συνάγεται από τις ακόλουθες παρατηρήσεις – είτε με τη θέσπιση του απαράγραπτου, είτε με την επιμήκυνση των χρόνων της παραγραφής, είτε με την μεταφορά τής έναρξης του χρόνου της αρκετά έτη μετά την ενηλικίωση του θύματος.

Το απαράγραπτο των αδικημάτων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στην Ελβετία

Στις 30. Νοεμβρίου του 2008 διεξήχθη στην Ελβετία δημοψήφισμα, με το οποίο οι Ελβετοί πολίτες ζήτησαν να συμπεριληφθεί στο Σύνταγμα της χώρας τους διάταξη, σύμφωνα με την οποία τα εγκλήματα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών της προεφηβικής ηλικίας δεν θα υποπίπτουν σε παραγραφή. Αφορμή του δημοψηφίσματος ήταν η αποκάλυψη την εποχή εκείνη μεγάλου αριθμού υποθέσεων παιδεραστίας, οι δράστες των οποίων δεν μπορούσαν να διωχθούν λόγω συμπλήρωσης του χρόνου παραγραφής.

Οι Ελβετοί πολίτες υπερψήφισαν στο δημοψήφισμα τη θέσπιση του απαράγραπτου. Έκτοτε συμπεριελήφθη στο ελβετικό Σύνταγμα διάταξη (άρθρο 123 β ελβετ. Σ), η οποία ορίζει επί λέξει: «Οι γενετήσιες πράξεις με παιδιά της προεφηβικής ηλικίας όπως επίσης και οι επιβληθείσες ποινές για τις πράξεις αυτές δεν παραγράφονται».

Από την 1η Ιανουαρίου 2013 και εντεύθεν ο ελβετικός Ποινικός Κώδικας (ΠΚ) προβλέπει ότι οι γενετήσιες πράξεις με παιδιά, ο βιασμός παιδιών, η κατάχρηση ανικάνου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη και η κατάχρηση σε γενετήσια πράξη δεν παραγράφονται, όταν στρέφονται κατά παιδιών, τα οποία δεν έχουν συμπληρώσει τα 12 έτη (άρθρο 101 παρ.1 εδ. ε λβ. ΠΚ).

Η παραγραφή στον ελβετικό ΠΚ για τις λοιπές πράξεις κατά ανηλίκων αρχίζει με την συμπλήρωση του 25ου έτους ηλικίας του παθόντος και ο χρόνος παραγραφής τους είναι 15 έτη. Σε περίπτωση δε που επέλθει θάνατος, η παραγραφή επέρχεται σε 30 χρόνια.

Απαράγραπτες πράξεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και ζητήματα παραγραφής κατά το αυστριακό και γερμανικό δίκαιο

2.1  Στον αυστριακό ΠΚ (άρθρα 207 παρ. 3 και 57 παρ. 1) συναντούμε επίσης το απαράγραπτο της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, όταν από αυτήν επέλθει ο θάνατος του θύματος, ενώ από τον Ιούλιο του 2009 για τις υπόλοιπες πράξεις κατά της γενετήσιας αυτοδιάθεσης με παθόντες ανήλικους, η παραγραφή άρχεται με την συμπλήρωση του 28ου έτους ηλικίας του θύματος. Σημειωτέον, ότι σύμφωνα με τον αυστριακό ΠΚ οι πράξεις που τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη ή ποινές φυλάκισης από 10 έως 20 χρόνια δεν παραγράφονται (άρθρο 57 παρ. 1 αυστρ. ΠΚ).

2.2 Ο γερμανικός ΠΚ προβλέπει 30ετή παραγραφή, εφόσον από την σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών, το βιασμό τους κλπ. επέλθει θάνατος (άρθρα 176 β και 78 παρ. 3 περ. 1 γερμ. ΠΚ), και 20ετή για τις περαιτέρω επιβαρυντικές περιπτώσεις των συναφών αδικημάτων. Αξιοσημείωτο δε είναι, ότι από το 1994 ο χρόνος παραγραφής των αδικημάτων κατά της γενετήσιας αυτοδιάθεσης αρχίζει με τη συμπλήρωση του 30ου έτους ηλικίας του παθόντος (άρθρο 78b παρ. 1 περ. 1 γερμ. ΠΚ), σε αντίθεση με το 18ο έτος που ορίζεται αντίστοιχα στον ελληνικό ΠΚ (άρθρο 113 παρ. 4 ΠΚ).

Tο απαράγραπτο των εγκλημάτων στις χώρες του common law

Σε αντίθεση με τα δικαιϊκά συστήματα του ηπειρωτικού δικαίου, το Ηνωμένο Βασίλειο [i] και άλλες χώρες του common law (Αυστραλία, Καναδάς, καθώς και αρκετές Πολιτείες των Η.Π.Α.) δέχονται ως κανόνα το απαράγραπτο των σοβαρών αδικημάτων. Ειδικά για τα εγκλήματα σεξουαλικής κακοποίησης (ανηλίκων και ενηλίκων), προβλέπεται ρητώς ότι αυτά δεν υποπίπτουν σε παραγραφή.

Διαπιστώσεις και συμπεράσματα

Δεσπόζουσα θέση στην ιεραρχία των πλέον ειδεχθών και αποτρόπαιων εγκλημάτων  που εξευτελίζουν την ανθρώπινη φύση και εκφεύγουν της σφαίρας της συνήθους παραβατικής συμπεριφοράς είναι η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών [ii].

Πρόκειται για πράξεις, οι οποίες λόγω της ιδιαίτερης επικινδυνότητας των δραστών (παιδεραστών [iii]) για το κοινωνικό σύνολο, του νεαρού της ηλικίας και των σοβαρότατων συνεπειών για την ψυχική και σεξουαλική υγεία των θυμάτων, χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης. Η Πολιτεία έχει την υποχρέωση να διαμορφώσει το πλέον ενδεδειγμένο νομικό πλαίσιο ώστε να ενθαρρύνεται η αποκάλυψη των πράξεων αυτών, να διευκολύνεται η δίωξή τους και η παραδειγματική τιμωρία του δράστη.

Από τις  ανωτέρω συνοπτικές δικαιοσυγκριτικές επισημάνσεις διαπιστώνεται η σθεναρή βούληση ορισμένων χωρών να εμποδίσουν την ατιμωρησία της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών με πρόσκομμα την παραγραφή.

Η επιμήκυνση του χρόνου παραγραφής, η έναρξή της τουλάχιστον μετά το 30ο έτος ηλικίας του θύματος, ή ακόμα και η κήρυξη ορισμένων εγκλημάτων ως απαράγραπτων, αποτελούν ενδεδειγμένα εργαλεία για την πάταξη του νοσηρού φαινομένου της παιδεραστίας. Οι ισχύουσες διατάξεις του ελληνικού ΠΚ περί παραγραφής χρήζουν άμεσης βελτίωσης στο σύνολό τους, καθώς, σε σχέση με τα οριζόμενα στις χώρες που προαναφέρθηκαν, υστερούν στην καθοριστική αποτροπή της ατιμωρησίας.

Η ελληνική κοινωνία αναμένει, ενόψει και των προσφάτων εξαγγελιών περί σχετικών τροποποιήσεων του ΠΚ, τις κατάλληλες νομοθετικές παρεμβάσεις έτσι ώστε de lege ferenda όλοι ανεξαιρέτως οι δράστες των εν θέματι αδικημάτων να παραπέμπονται σε δίκη και να λογοδοτούν για τις πράξεις τους.

————–

*O Ηλίας Μπίσιας είναι Δρ. του Πανεπιστημίου Ζυρίχης -Δικηγόρος – Mέλος των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών (Δ.Σ.Α.) – Zυρίχης- Ελβετίας (ZAV- SAV), Φρανκφούρτης-Γερμανίας  (FAV – DAV)

  • [i] Sexual Offences Act 2003, 2003 CHAPTER 42, Disapplication of time limit for complaints; Section 127 of the Magistrates’ Courts Act 1980 (time limits) does not apply to a complaint under any provision of this Part.
  • [ii] Σύμφωνα με την Οδηγία 2011/93 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13.12.2011 σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, ορίζεται ως «παιδί» κάθε πρόσωπο κάτω των 18 ετών
  • [iii] αυτός που επιδιώκει ασελγώς και βρίσκεται σε σεξουαλική επαφή με παιδιά, (https://el.wiktionary.org/wiki/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%82

———————–

Σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων: Το προφίλ των δραστών στην Ελλάδα και τα προληπτικά μέτρα

Όσα αποκάλυψε η ψυχολόγος και διοικητική διευθύντρια του σωματείου ΕΛΙΖΑ για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα γύρω από το ευαίσθητο ζήτημα της σεξουαλική κακοποίησης παιδιών.

Στην Ελλάδα η σεξουαλική κακοποίηση παραμένει ένα κοινωνικό ταμπού. Συμβαίνει στη διπλανή ή πίσω από τη δική μας πόρτα και κανείς δεν αντιδρά.

Μπορείτε να μας δώσετε μερικά διεθνή στοιχεία για το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών;

Τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας συχνά συγκλονίζουν, όμως αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, 1 στα 5 παιδιά θα βιώσει στη ζωή του τουλάχιστον ένα περιστατικό σεξουαλικής βίας, το 73% των θυμάτων δεν μιλά τον πρώτο χρόνο, το 45% των θυμάτων δεν μιλά για 5 χρόνια τουλάχιστον, ενώ εκατοντάδες θύματα δεν μιλούν ποτέ, φοβούμενοι τον στιγματισμό και το αίσθημα απώθησης. Τέλος, στο 90% των περιπτώσεων ο θύτης είναι κάποιος που το παιδί γνωρίζει και εμπιστεύεται, από τον οικογενειακό ή φιλικό κύκλο. Η έκταση του φαινομένου καθιστά απαραίτητη την εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας αλλά και των ίδιων των παιδιών, ώστε να είναι σε θέση να προστατεύσουν τον εαυτό τους.

Τι κατάσταση επικρατεί στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα η σεξουαλική κακοποίηση παραμένει ένα κοινωνικό ταμπού. Συμβαίνει στη διπλανή ή πίσω από τη δική μας πόρτα και κανείς δεν αντιδρά. Δεν υπάρχει εθνικός φορέας πρόληψης, καταστολής και καταγραφής των περιστατικών κι έτσι τα παιδιά βιώνουν την κακοποίηση αβοήθητα. Παράλληλα, δεν μπορούμε να σκιαγραφήσουμε το προφίλ των δραστών. Γονείς, κηδεμόνες, φροντιστές και άτομα φύλαξης, εκπαιδευτικοί, προπονητές, είναι παραδείγματα ανθρώπων από όλα τα κοινωνικά στρώματα που μπορεί να προβούν σε κακοποιητική συμπεριφορά, και όχι κάποιος άγνωστος.

H εξάπλωση του Διαδικτύου δίνει τη δυνατότητα στον θύτη να εκθέτει το θύμα σε πορνογραφικό υλικό, το οποίο αποτελεί πράξη κακοποίησης. Οι θύτες αποκτούν πλέον μεγαλύτερο εύρος «επιλογών» και άμεσο δίαυλο επικοινωνίας με το θύμα.

Αν μπορούμε να δώσουμε κάποιες αιτίες για το φαινόμενο, ποιες θα ήταν αυτές;

Η κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι σε παιδιά ξεπερνά οποιοδήποτε όριο λογικής και ανθρώπινης σκέψης. Άρα, με το να «εξηγήσει» κάποιος γιατί συμβαίνει το φαινόμενο, αυτόματα αποδυναμώνει την έντασή του. Παρατηρούμε πως η οικονομική κρίση, για παράδειγμα, επιταχύνει συμπεριφορές που ούτως ή άλλως θα εμφανίζονταν και συχνά επιβάλλει στους γονείς να εμπιστεύονται τα παιδιά τους σε ακατάλληλες δομές ή ακατάλληλους ανθρώπους για φύλαξη. Ταυτόχρονα, η εξάπλωση του Διαδικτύου δίνει τη δυνατότητα στον θύτη να εκθέτει το θύμα σε πορνογραφικό υλικό, το οποίο αποτελεί πράξη κακοποίησης. Οι θύτες αποκτούν πλέον μεγαλύτερο εύρος «επιλογών» και άμεσο δίαυλο επικοινωνίας με το θύμα. Επομένως, όλοι οι κρίκοι που συνθέτουν την αλυσίδα προστασίας των παιδιών πρέπει να λειτουργούν συνεργατικά και αποτελεσματικά. Γιατί δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως το θύμα μπορεί τελικά να ξεπεράσει το γεγονός και να προχωρήσει, αρκεί να λάβει την κατάλληλη υποστήριξη.

Μιλήστε μας με λίγα λόγια για το Σωματείο ΕΛΙΖΑ και το έργο του.

Το ΕΛΙΖΑ είναι μια ελληνική εξειδικευμένη μη κυβερνητική οργάνωση που ασχολείται με την προστασία και προαγωγή των δικαιωμάτων των παιδιών που έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν να υποστούν κακοποίηση ή παραμέληση, και η μόνη που δίνει έμφαση στην προσχολική ηλικία.

Μέσα από τα προγράμματά μας επιμορφώνουμε τους επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με παιδιά και εκπαιδεύουμε τα παιδιά, προσφέρουμε κοινοτικές υπηρεσίες πρόληψης, υποστηρίζουμε τα δικαιώματα των παιδιών στην Ελλάδα σε θεσμικό επίπεδο και ευαισθητοποιούμε την κοινή γνώμη, δίνοντας έμφαση στους γονείς βρεφών και μικρών παιδιών.

Τι ακριβώς κάνετε στο πρόγραμμα που «τρέχετε» στα σχολεία;

Το «Ασφαλές Άγγιγμα» είναι ένα πρόγραμμα πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης για παιδιά 5-9 ετών και υλοποιείται σε συνεργασία με το New York Society for the Prevention of Cruelty to Children, τον 1ο οργανισμό προστασίας του παιδιού παγκοσμίως. Το πρόγραμμα αποτελεί αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Η επιστημονική μας ομάδα επισκέπτεται σχολεία της χώρας και μέσα από εργαστήριο-κουκλοθέατρο μαθαίνει στα παιδιά τα βασικά εργαλεία προστασίας του σώματος. Συγκεκριμένα, τους μαθαίνει ποια είναι τα ιδιωτικά μέρη, ποια η διαφορά ανάμεσα σε ένα ασφαλές και ένα όχι ασφαλές άγγιγμα, τι θα πρέπει να κάνουν όταν αισθανθούν άβολα ή περίεργα, πώς και από ποιον μπορούν να ζητήσουν βοήθεια αν τους συμβεί ένα όχι ασφαλές άγγιγμα, ότι δεν φταίνε ποτέ τα ίδια. Παράλληλα, η καινοτομία του προγράμματος έγκειται στο ότι εκπαιδεύει αντίστοιχα γονείς και εκπαιδευτικούς στην αναγνώριση και διαχείριση του φαινομένου. Στην παρούσα φάση προχωρούμε στην εφαρμογή του προγράμματος σε επιλεγμένα δημόσια σχολεία της Αττικής και της Κρήτης, ενώ κατόπιν θα επιχειρηθεί η ενσωμάτωσή του σε όλα τα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της Ελλάδας.

Πηγή: dikastiko.gr /lifo.gr

Μοιραστείτε το:
Tagged